رفتار غذایی خانواده با کودک

دربسياري از جوامع تغذيه مترادف با مراقبت است. لغت Nurture به زبان انگليسي به معني پرورش، تربيت، تغذيه، غذا، پروردن و بزرگ کردن است. بي شک براي رشد و تکامل طبيعي شيرخواران و کودکان خردسال نه تنها بايد نيازهاي اساسي جسمي ( تغذيه، بهداشت، پوشاک، سرپناه، ايمني ) را تامين کرد بلکه نيازهاي رواني، اجتماعي ( عاطفي ) آن ها نيز بايد برآورده شوند.

وجود مادر يا جانشين او، فردي که بتواند ارتباط حاکي از محبت و اعتماد با کودک برقرار کند، امري اساسي در تغذيه ي مناسب کودک و رشد و تکامل اوست.

شيوه هاي رفتاري مادر در زمان غذا دادن به کودک

مادر در زمان تغذيه‌ي کودک در صورتيکه هدف هاي زير را دنبال کند، موفق خواهد بود:
- نيازهاي تغذيه اي کودک را تامين کند؛
- احساس استقلال کودک را در خورردن غذا برآورده سازد؛
- عکس العمل مناسب و يک نواختي در مقابل رفتارهاي کودک ابراز کند؛
- ذائقه ي او را به انواع مواد غذايي عادت دهد؛
- محيطي سرشار از محبت و صميميت و به دور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم کند؛
- سفره ي غذا را در شرايط مناسبي که خاطره دل پذيري ايجاد کند، بچيند؛
براي اين که به چگونگي رفتار کودک، عکس العمل مادر و رفتارهاي آتي کودک پي ببريم يک مثال مي زنيم:
کودک و مادر به مغازه اي وارد مي شوند؛ کودک درخواست شکلات مي کند؛ مادر براي کودک توضيح مي دهد و از خريدن امتناع مي کند؛ کودک گريه مي کند و جيغ مي کشد؛ مادر شکلات را مي خرد.
در اين مثال عکس العملي که متعاقب رفتار کودک از مادر سر مي زند، تعيين کننده ي رفتارهاي آتي کودک است. مادر با خريد شکلات، رفتار کودک را براي استفاده از ابزار گريه تقويت مي کند و احتمال اين که اين رفتار در دفعات بعد تکرار شود زياد است. در اين ارتباط دو جانبه، اگر مادر نسبت به گريه ي کودک بي توجهي مي کرد يا توجه او را به موضوع ديگري جلب مي کرد، احتمال قطع گريه وجود داشت و پيامد نامطلوب فوق حاصل نمي شد. منطقي و معقول بودن رفتار والدين در مقابل درخواست هاي کودک موجب ايجاد رفتارهاي يک نواخت مي گردد و کودک دچار سردرگمي نمي شود. گاهي اوقات، والدين با توجه به شرايط روحي و رواني خود هر بار در مقابل درخواست معين کودک، رفتاري را نشان مي دهند که با رفتار قبل مغاير است. اين رفتارهاي مغاير، کودک را دچار سردرگمي مي کند و ممکن است شيوه‌ي غذا خوردن او را نيز تحت تاثير قرار دهد.

تکامل کودک و ارتباط آن با تغذيه

به دليل اين که غذا يکي از مهم ترين عوامل موثر و تقويت کننده هاي رفتاري است، لذا بايد دادن غذا با ملاحظات خاصي انجام گيرد. بايد کودکان از نظر جسمي، عاطفي و رواني آماده ي خوردن غذا باشند و اين مسئله بستگي به توانايي کودک دارد:
نوزاد تا 10 روز اول بعد از تولد داراي رفلکس جست و جو (Rooting Refle) و مکيدن (Sucking Reflex) است و از قرار دادن دست و انگشت شست در دهان لذت مي برد.
بين 2 هفته الي 2 ماه شرايط تغذيه را تشخيص داده و به هنگام قرار گرفتن در وضعيت مناسب شروع به مکيدن مي کند.
بين 4 ـ 3 ماهگي در صورت قرار گرفتن ماده ي جامد در دهان، آن را با زبان بيرون مي اندازد
يعني در واقع وجود رفلکس بيرون اندازي زبان به اين امر کمک کرده و کودک، ماده ي جامد را در اين سن نمي پذيرد. الگوي جويدن با شروع رفلکس گرفتن، (Palmar grasp) سبب مي شود که اشيا را به طرف دهان آورده و آن ها را گاز بگيرد.
بين 6 تا 8 ماهگي هنگام مکيدن، فک کم تر حرکت مي کند. شيشه يا پستان را در هنگام خوردن شير با دست مي گيرد. و گرفتن با نوک انگشتان (گاز انبري) و خوردن فنجان را شروع مي کند.
بين 9 تا 12 ماهگي مي تواند مواد غذايي را گاز بگيرد و حرکت چرخشي جويدن قابل مشاهده است. در اين سن قاشق را نيز مي گيرد.
بين 12 تا 15 ماهگي براي استفاده از فنجان و قاشق تلاش زيادي مي کند.
بين 15 تا 24 ماهگي در به دست گرفتن فنجان و با قاشق غذا خوردن، مهارت بيشتري پيدا مي کند، تمايلات غذايي را ابراز مي کند و گاز گرفتن غذا را با دندان تجربه مي کند.

نکات مهم رفتاري در تغذيه کودک

1. کودک بايد در زمان خوردن غذا در وضعيت راحتي قرار گيرد و غذا نزديک او باشد تا کودک بتواند به راحتي بدون اين که تحت فشار قرار گيرد، غذا بخورد. اين کار موجب مي شود ريخت و پاش کودک کم تر شود.
2. بشقاب و لوازم غذا خوردن بايد از جنس نشکن باشد. در صورت شکستن ظرف ممکن است کودک احساس يأس کند و يا والدين عصباني شوند.
3. قاشق نبايد زياد گود باشد و ليوان نيز بايد به اندازه اي باشد که کودک به راحتي آن را بگيرد.
4. خوردن سوپ براي کودک سخت است ولي اگر کمي قوام آن غليظ باشد کودک مي تواند آن را با قاشق بخورد.
5. رنگ مواد غذايي مي تواند در اشتهاي کودک و علاقه ي او به غذا تاثير بگذارد. خوردن غذاهايي با رنگ هاي سبز، نارنجي و زرد براي آن ها جالب است. براي اين کار مي توان از سبزيجات برگ سبز، هويج و … استفاده کرد.
6. آب ميوه ي طبيعي بهتر از نوع صنعتي آن است چرا که به نوع صنعتي آن ماده قندي، رنگ، اسانس و مواد نگهدارنده اضافه شده است.
7. دادن وقت کافي در زمان صرف غذا بسيار مهم است و بايد از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهيز کرد.
8. بايد بي علاقگي کودک را نسبت به يک ماده ي غذايي پذيرفت و يک ماده ي خوراکي ديگر را جايگزين کرد.
9. غذا خوردن در يک ساعت معين مي تواند سبب تحريک اشتهاي کودک شود.
10. خستگي کودک مهم ترين عامل از بين بردن اشتهاي اوست بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود.
11. کودک در يک محيط آرام بهتر غذا مي خورد. مشاجره، بلندکردن صداي راديو و تلويزيون، و همچنين رفت و آمد زياد حواس کودک را پرت مي کند و تمايل او به غذا خوردن کم مي شود.
12. دادن غذاي يک نواخت و تکراري سبب بيزاري کودک مي شود. حتي اگر غذايي که مورد علاقه ي کودک است، پشت سر هم و تکراري به کودک داده شود او از خوردن آن امتناع مي کند.
13. هنگامي که رفتار کودک غلط است بايد عکس العمل ثابت نشان داد، مثلاً اگر بشقاب يا قاشق يا غذا را پرت کرد نبايد گاهي اوقات خنديد و گاهي تنبيه کرد بلکه بايد رفتاري را در پيش گرفت که کودک احساس کند، کار خوبي انجام نداده است.
14. نخوردن برخي از غذاها ممکن است تقليدي از اطرافيان باشد.

اصول رفتار با کودک يک تا سه سال

1. در صورتي که کودک مايل است با دست غذا بخورد، نبايد ممانعت شود و به طور مثال نبايد به گمان خود، براي تقويت احساس استقلال، يک قاشق به دست کودک داده و با قاشق ديگر به او غذا داده شود.
2. استفاده از قاشق براي کودک نوپا ضرورت دارد ولي ممکن است نياز به کمک داشته باشد.
3. کودک نوپا نياز به مکان نسبتا خلوت براي خوردن غذا دارد، چون مدت تمرکز او کوتاه است يعني صداي بلند راديو، تلويزيون يا رفت و آمد خواهر و برادر، و يا مشاجره مي تواند توجه او را از خوردن غذا منحرف کند.
4. دادن استراحت قبل از خوردن غذا و زمان ثابت صرف غذا براي کودک اهميت خاصي دارد.
5. اجراي برنامه ي ثابت سبب آرامش کودک مي شود، يعني بشقاب و قاشق هميشگي و حتي ثابت و نحوه ي آماده کردن او براي غذا خوردن به او آرامش مي دهد.
6. اشتهاي کودک مانند خلق و خوي او متغير است، بهتر است روزي که کودک اشتهاي کم تري دارد و غذا کم مي خورد، پافشاري نشود که حتما غذاي بشقابش را تمام کند.
7. قدرت تقليد کودک در اين سن زياد است و رفتارهاي اعضاي خانواده (خواهر، برادر يا والدين) را تقليد مي کند لذا نبايد افراد خانوداه رفتار نامتناسب در هنگام غذا خوردن داشته باشند.
8. کودک غذاي گرم را دوست دارد البته نبايد خيلي داغ و يا سرد باشد.
9. کودک دوست دارد با غذا بازي کرده و ريخت و پاش کند، بنابراين نبايد انتظار داشت کودک آداب غذا خوردن را رعايت کند.
10. کودک نوپا فقط 10 ـ 5 دقيقه حالت نشستن را تحمل مي کند بطور معمول قبل از اتمام غذا، سفره را ترک کرده و دوباره برمي گردد.
11. رنگ و ظاهر غذا توجه کودک را جلب مي کند و در نتيجه به طور طبيعي او غذا را دست کاري خواهد کرد.

اصول رفتار با کودک سه تا پنج ساله

1. بايد کودک را با انواع غذاهاي مختلف آشنا کرد. بهتر است غذاي جديد را ابتدا يک فرد بزرگ تر خانواده بخورد تا الگويي براي کودک باشد و تمايل کودک براي خوردن آن غذا بيش تر شود.
2. نبايد ميان وعده ها آن قدر زياد باشد که کودک نتواند غذاي اصلي را بخورد به خصوص در مصرف مواد قندي، شيريني، شکلات و تنقلات کم ارزش نبايد زياده روي کرد چون مي تواند سبب فساد دندان، سوءتغذيه و يا چاقي کودک شود. عادت کودک به مصرف ميوه به عنوان ميان وعده بسيار خوب است.
3. تعيين چهارچوب مشخص در ارتباط با غذا خوردن نشان دهنده ي ارزش ها و نگرش هاي خانواده است و بايد با محبت و مهرباني آن ها را به کودک تفهيم کرد.
4. در صورتي که کودک تمايلي به خوردن غذاي جديد نشان نداد مي توان او را تشويق کرد که مختصري از آن را بچشد، بو بکشد و حتي لمس کند اين کار درک کودک از غذا را با حس هاي بويايي، چشايي و بينايي تقويت مي کند و پذيرش غذاي جديد را براي او راحت تر مي کند. البته بهتر است غذاي جديد در زماني که کودک به طور کامل گرسنه است داده شود.
5. بايد هنگام خوردن غذا محيط جالب و با آرامش باشد. امر و نهي کردن و اعمال روش هاي تربيتي در حين صرف غذا مناسب نيست.
6. بي تحرکي، خواب ناکافي و بيماري کودک مي تواند موجب بي اشتهايي و غذا نخوردن کودک شود.
7. براي تشويق کودک به غذا خوردن بهتر است از بشقاب و فنجان ثابت استفاده شود و غذا به تکه هاي کوچک تقسيم شود تا به راحتي کودک آن را بخورد.
8. بايد به کودک اجازه داد که اگر غذاي بيش تري مي خواهد، ابراز کند.
9. هم زمان با دسترسي به استقلال، ريخت و پاش غذا بيش تر مي شود ولي بايد تحمل کرد.
10. صحبت کردن با کودک خردسال در حين غذا خوردن، علاقه ي او را به صرف غذا بيشتر خواهد کرد.
11. ساعت خوردن غذا فرصت خوبي براي ابراز رفتارهاي صحيح در حين غذا خوردن است
12. کودک علاقه دارد غذاهاي جديد را دست کاري کرده و سپس بخورد، اين نيز رفتاري طبيعي است.
13. خوردن غذا با همسالان براي کودکان جالب تر است.
منبع: تبيان

خوراکي هاي زنگ تفريح

تامين انرژي و مواد لازم براي فعاليت هاي ذهني دانش آموزان، علاوه بر اين که سلامت جسم آن ها را تامين مي کند، به آنها کمک مي کند تا از ساعات حضور در کلاس درس، بهترين بهره را ببرند و يادگيري مطالب درسي به بالاترين حد ممکن خود برسد.
اين انرژي هم از طريق صبحانه که مهم ترين وعده غذايي دانش آموزان است و هم از طريق ميان وعده هايي که براي زنگ تفريح دانش آموزان تهيه مي شوند، بايستي تامين گردد.
مصرف خوراکي هايي مثل پفک، چيپس، انواع شکلات، پاستيل و... امروزه در مدارس بسيار معمول است.
در حالي که اين مواد، نه تنها هيچ نوع انرژي و مواد مغذي به بدن دانش آموز نمي رسانند، بلکه حاوي رنگ ها، اسانس ها و چربي هاي مضر نيز هستند و با ايجاد سيري کاذب، دانش آموزان را از خوردن مواد غذايي لازم و ضروري باز مي دارند. علاوه بر اين، زمينه ابتلا انواع بيماري ها را ايجاد مي کنند.
کارشناسان امر تغذيه به مربيان و والدين توصيه مي کنند، موارد ذيل را جهت بهبود تغذيه دانش آموزان مد نظر قرار دهند:
ـ يکي از خوراکي هاي بسيار مناسب، خوردن چند عدد خرما همراه با گردو مي باشد. خرما داراي کلسيم، منيزيم، فسفر، آهن و ويتامين هاي E, B, A و مقداري هم ويتامين C است. خرما به دليل انرژي بخش بودن، حمل راحت و استفاده سريع، مصرف آن در زنگ هاي تفريح و قبل از زنگ ورزش مفيد است.
ـ انجير خشک هم از مواد غذايي است که معمولا کودکان از خوردن آن استقبال مي کنند.
انجير داراي کلسيم، آهن، فسفر، پتاسيم، پروتئين، چربي، قند و ويتامين هاي C, B, A است. خوردن انجير خشک نيز به دليل سهولت حمل و مصرف، همانند خرما توصيه مي شود.
ـ گذاشتن حداقل يک نوع ميوه فصل مثل سيب يا مرکبات (پرتقال، نارنگي، ليموشيرين، موز و گلابي) نيز در کيف مدرسه توصيه مي شود. به خصوص اگر براي کودکتان بيسکويت يا خوراکي شيرين گذاشته ايد، مصرف سيب باعث پاک کردن دندان ها خواهد شد.
ـ ميوه هاي خشک نظير برگه هلو، آلو، توت خشک، کشمش، و آجيل مانند گردو، فندق و بادام و... را بخريد و مقدار کمي از آنها را روزانه براي زنگ تفريح کودک خود بگذاريد.
اين خوراکي ها داراي مقدار زيادي آهن هستند و مصرف آنها بين دو وعده غذاي اصلي، بسيار مفيد است.
کمبود آهن باعث احساس خستگي، رنگ پريدگي، ضعف حافظه و تمرکز مي شود و اين مواد با جبران کمبود آهن، سبب شادابي و افزايش هوش خواهند شد.
ـ يک لقمه‌ي آماده از نان و پنير و گردو يا سيب زميني پخته که به راحتي مي توان آن را در منزل تهيه کرد، هميشه به عنوان يک ميان وعده ي لذيذ در مدرسه بوده و هست.

10‌ماده غذايي براي افزايش کارآيي مغز کودکانمان در مدرسه

اگر مي‌خواهيد فرزندانتان در مدرسه کارآيي بيشتري داشته باشند، رژيم غذايي آنها را با دقت انتخاب کنيد. مواد غذايي خاصي، به افزايش کارآيي مغز کودکان کمک مي‌کند. علاوه بر اين، باعث بهبود عملکرد حافظه و قدرت تمرکز مغز مي‌شوند.
به گفته پزشکان، مغز يک عضو هميشه گرسنه است، اولين اندام بدن که مواد مغذي را از غذاهايي که مي‌خوريم مي‌گيرد، مغز است. خوردن غذاهاي نامناسب باعث اختلال در عملکرد مغز مي‌شود.
بدن‌هاي در حال رشد به انواع مختلفي از غذاهاي مقوي نياز دارند، اما10‌ماده غذايي که در ادامه به شما معرفي مي‌کنيم، تاثير فوق‌العاده‌اي در افزايش رشد و کارآيي مغز کودکان دارند:
ماهي
انواع ماهي مخصوصا ماهي قزل‌آلا منبع اصلي امگا3 DHA وEPA هستند که هر دو براي رشد و افزايش عملکرد مغز ضروري هستند.
در حقيقت، تحقيقات اخير نشان داده افرادي که از غذاهاي داراي اسيدهاي چرب در رژيم غذايي خود به تناوب استفاده مي‌کنند، باهوش‌تر هستند و در تست‌هاي هوش نتيجه بهتري گرفته‌اند.
البته ماهي تن هم يکي از منابع امگا 3 است، اما مقدار امگا 3 موجود در اين نوع ماهي به اندازه امگا 3 موجود در ماهي قزل‌آلا نيست. ماهي تن منبع سرشار پروتئين است و به همين دليل امگا 3 کمتري در آن وجود دارد.
تخم‌مرغ
تخم‌مرغ منبع سرشار پروتئين است علاوه بر اين زرده تخم‌مرغ مقدار زيادي ويتامينB دارد که به افزايش ظرفيت حافظه کمک مي‌کند.
بادام زميني
بادام زميني و کره بادام زميني منبع سرشار ويتامينE هستند. ويتامينE يک آنتي اکسيدان قوي براي حفاظت از غشاي اعصاب به شمار مي‌رود. علاوه بر اين، ويتامين 1B موجود در بادام زميني به مغز و سيستم عصبي کمک مي‌کند تا هر چه بهتر از گلوکز، که تنها غذاي مغز و اعصاب است، انرژي بگيرند.
حبوبات
مغز، به طور مداوم به گلوکز(قند) نياز دارد و حبوبات اين نياز را تامين مي‌کنند. فيبر کمک مي‌کند تا به طور متناوب گلوکز به بدن برسد. علاوه براين، حبوبات حاوي ويتامينB هستند که باعث سلامت سيستم عصبي بدن مي‌شود.
غلات
جو، يکي از متداول‌ترين مواد تشکيل‌دهنده سريال‌ها ( غلات معروف به کورن فلکس که معمولاً با شير خورده مي‌شود.) است. جو انرژي مورد نياز يا همان سوخت مغز را تامين مي‌کند، انرژي که کودکان در ابتداي روز به آن احتياج دارند. جو منبع سرشار ويتامينE،B، پتاسيم و روي است که باعث مي‌شوند مغز با حداکثر توانايي خود کار کند.
انواع توت
توت فرنگي، توت درختي، تمشک، شاتوت و به طور کلي هر ميوه رنگي بسيار مقوي است. توت‌ها به اين دليل که حاوي ويتامينC هستند، سطح آنتي‌اکسيد را بالا مي‌برند و خاصيت ضد سرطاني دارند.
انواع جوانه‌ها
جوانه گياهان حاوي پروتئين و کربوهيدرات است که انرژي زيادي دارند. اين مواد بهترين غذا براي مغز هستند و اگر در وعده غذايي ناهار مصرف شوند باعث افزايش انرژي و سطح يادگيري در تمام طول بعدازظهر مي‌شوند.
سبزي‌هاي رنگي
گوجه فرنگي، سيب زميني، کدو تنبل، هويج و اسفناج بهترين منابع آنتي اکسيدان هستند که باعث تقويت سلول‌هاي مغز و سلامت آنها مي‌شوند.
لبنيات
لبنيات، حاوي پروتئين و ويتامينB هستند که براي رشد بافت‌هاي مغز ضروري است به علاوه شير و ماست هم داراي پروتئين و هم داراي کربوهيدرات هستند که منبع انرژي مغز است.
گوشت قرمز
آهن ماده معدني ضروري براي تامين انرژي و افزايش تمرکز کودکان در مدرسه است. گوشت قرمز يکي از بهترين منابع آهن است. در حقيقت مصرف روزانه فقط 20 گرم گوشت قرمز باعث جذب بهتر آهن از مواد غذايي ديگر در بدن مي‌شود. همچنين گوشت حاوي مقداري روي است که در تقويت حافظه کمک مي‌کند.
روزنامه جام جم، مهسا قندي.

تغذيه و دندان‌هاي کودک

چه نوع تغذيه اي براي داشتن دندان هاي سالم و محکم توصيه مي‌شود؟
کودکان براي حفظ رشد مناسب و سلامتي خود، بايستي از تمامي گروه هاي اصلي غذايي استفاده کنند که اين گروه ها شامل پنج گروه اصلي نان و غلات، ميوه ها، سبزي ها، شير و لبنيات و گروه گوشت و حبوبات است.
مصرف زياد و بيش از حدّ مواد کربوهيدرات دار باعث خرابي دندان ها مي‌شود. مواد کربوهيدراتي شامل انواع کيک، آب نبات، کلوچه، نوشيدني هاي شيرين، مواد نشاسته دار مثل چيپس و برشتوک است.
علت اصلي پوسيدگي دندان ها ، باقي ماندن مواد کربوهيدراتي بر روي آنهاست.
براي حفظ سلامتي بيشتر دندان کودکان، توصيه هايي را در مورد انتخاب صحيح و مصرف غذاها براي شما بيان مي‌کنيم:
1- ميوه و سبزي فراواني در يخچال داشته باشيد و به عنوان ميان وعده، به جاي مواد کربوهيدرات دار، به کودک خود بدهيد.
ميوه و سبزي هايي را به کودک خود بدهيد که آب زيادي داشته باشد مثل هلو، هندوانه، طالبي، خربزه، کرفس و خيار.
همچنين به فرزند خود بياموزيد پس از مصرف موز و کشمش بلافاصله مسواک کند.
2- به همراه ناهار يا به عنوان ميان وعده، پنير مصرف کنيد. مصرف انواع پنير به خصوص پنير کهنه مثل پنير چدار باعث ترشح بزاق مي‌شود و بزاق تکه هاي غذا را از دندان ها دور مي‌کند.
3- مواد غذايي چسبنده را که نياز به جويدن زيادي دارند، مصرف نکنيد. کشمش، انجيرخشک، کلوچه، پاستيل، عسل ، شيره، شکلات هاي چسبنده و شکلات کاکائويي به دندان ها مي‌چسبند و بزاق نمي تواند آنها را از دندان جدا کند. اگر کودک شما چنين مواد غذايي را مصرف کرد، بايستي بلافاصله دندان هاي خود را مسواک بزند.
4- خوراکي هاي شکردار را با وعده هاي غذايي مصرف کنيد نه به عنوان ميان وعده. اگر مي‌خواهيد به عنوان دسر به کودک خود شيريني بدهيد، آن را بلافاصله بعد از خوردن وعده غذايي اصلي به او بدهيد، زيرا در مواقع صرف وعده هاي غذايي، بزاق زيادي در دهان وجود دارد که تکه هاي غذا را از دندان ها جدا مي‌کند. نوشيدن مايعات بعد از غذا هم خرده هاي غذا را از دندان ها دور مي‌کند.
5- کودک خود را عادت دهيد تا جايي که ممکن است به دفعات کم، ميان وعده مصرف کند، زيرا دفعات زياد ميان وعده ها بيشتر از مقدار غذاي مصرف شده در هر ميان وعده، در پوسيدگي دندان ها موثر است. در فاصله ي بين وعده هاي غذايي، بزاق خرده هاي غذا را از دندان ها پاک مي‌کند، در نتيجه از عمل باکتري ها جلوگيري مي‌کند. مصرف مکرر ميان وعده ها بدون فاصله زماني ومسواک نکردن دندان ها، غذاي مورد نياز باکتري هاي مولد پوسيدگي را فراهم کرده، در نتيجه با ايجاد پلاک هاي دنداني، پوسيدگي دندان را تسريع مي‌کند.
بنابراين تا حدي که امکان دارد تعداد ميان وعده ها را کاهش دهيد، طوري که بيشتر از يک يا دو بار در روز نشود. بعد از مصرف ميان وعده - مخصوصاً اگر خوراکي شيرين و چسبنده بود- حتماً دندان خود را مسواک بزنيد.
6- مواد غذايي شيرين را که روي دندان باقي مي‌مانند، مصرف نکنيد. آب نبات هاي سفت، نقل و شکلات باعث مي‌شوند همواره يک لايه قندي روي دندان ها وجود داشته باشد و باعث پوسيدگي دندان مي‌شود.
7- هرگز موقع خواب يک شيشه حاوي شير، شيرخشک، آب ميوه يا نوشيدني شيرين ديگر را به دست کودک خود ندهيد. اين نوشيدني ها حاوي شکرهستند. اگر موقع خواب بايد به کودک يک شيشه حاوي نوشيدني بدهيد، آن را از آب سالم پر کنيد که هم دندان ها را از ذرات غذا تميز مي‌کند و هم شکر ندارد، در نتيجه از پوسيدگي دندان ها جلوگيري مي‌کند.
8- از منابع غذايي کلسيم دار در برنامه غذايي کودک خود استفاده کنيد که باعث استحکام دندان ها مي‌شود. منابع غني از کلسيم عبارتند از شير ، ماست، پنير، ماهي و سبزيجات سبز رنگ مثل کلم ، کلم بروکلي ، اسفناج و جعفري.
ساير توصيه ها:
1- اگر کودک آدامس مصرف مي‌کند، آدامس هاي بدون شکر را در اختيارش بگذاريد.
2- براي سالم نگه داشتن دندان هاي کودک، از محلول فلورايد، مسواک و نخ دندان استفاده کنيد. بهترين راه براي جلوگيري از پوسيدگي دندان ها، استفاده روزانه از خمير دندان فلورايد دار در هنگام مسواک زدن است. فلورايد به داخل دندان ها نفوذ مي‌کند و از پوسيدگي دندان جلوگيري مي‌کند.
حداقل دو بار در روز و بعد از هر وعده غذايي يا ميان وعده، دندان هاي کودک خود را مسواک کنيد يا به او بگوييد مسواک بزند.اگر امکان مسواک زدن دندان ها در بين وعده هاي غذايي وجود ندارد، حداقل دهان را چندين بار با آب بشوييد.
بهترين راه براي جلوگيري از پوسيدگي دندان ها، استفاده روزانه از خمير دندان فلورايد دار در هنگام مسواک زدن است.
حداقل يک بار در روز از نخ دندان استفاده کنيد تا ذرات غذايي را از بين دندان ها و زير لثه پاک کند.
3- بعد از دادن دارو به کودک خود، دندان هاي او را مسواک کنيد. داروهايي مثل شربت سرفه حاوي قند است که باکتري موجود در دهان آن را به اسيد تبديل مي‌کند. اين اسيدها باعث از بين رفتن ميناي دندان ( لايه محافظ و سخت روي دندان ) مي‌شوند.
4- به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنيد تا از سلامت دندان هاي کودک خود مطمئن شويد. اولين بار که بايد کودک خود را نزد دندانپزشک ببريد، در سن يک سالگي يا شش ماهگي است که کودک شروع به دندان در آوردن مي‌کند. مراجعه مرتب به دندانپزشک باعث مي‌شود که اگر کوچکترين مشکل و پوسيدگي در دندان ها پيدا شود، سريعاً آن را برطرف کنيد.
* منبع: سايت تبيان

رژیم غذایی دوران بارداري

بدون شک يکي از بزرگ‌ترين آرزوهاي تمامي زنان، داشتن نوزادي سالم و تندرست است. به اين جهت تمامي مادران سعي بر آن دارند تا عوامل موثر بر بهبود روند بارداري و نتيجه آن را مورد بررسي قرار دهند و تا حد ممکن از عوامل زيان آور دوري جويند. تغييرات زيادي در اثر بارداري در بدن مادر به وجود مي‌آيد و عوامل زيادي در تعيين روند صحيح بارداري و نتيجه بارداري موثر هستند. از جمله تغييراتي که دربدن مادر حاصل مي‌شود، تغيير در هضم و جذب غذا ( جذب غذا از روده ها بهتر و بيشتر مي‌شود )، افزايش حجم خون مادر و افزايش چربي هاي ذخيره اي بدن مادر است. براي اندازه گيري رشد مناسب جنين و سلامت مادر، بهترين و آسان ترين راه، کنترل افزايش وزن مادر است.
يکي از مهمترين و اصلي‌ترين نکات، تغذيه‌ي مادر باردار مي‌باشد، زيرا رشد و نمو کامل جنين رابطه تنگاتنگي با تغذيه مادر داشته و تأمين نيازهاي او با دريافت مواد مغذي مادر عجين شده است و تنها راه برآوردن نيازهاي انرژي و ساختاري جنين به واسطه جفت است.
بنابراين توجه به اين تغييرات و تنظيم يک برنامه غذايي متناسب با آن، در اين دوران ضروري به نظر مي‌رسد. هرچه رژيم غذايي مادر کامل‌تر و متناسب‌تر باشد، کودک بهتر رشد خواهد کرد، البته کمبود غذايي مادر درحد خفيف اثر چنداني بر رشد کودک ندارد زيرا کودک نيازش را از ذخائر بدن مادر تأمين مي‌کند، پس اين مادر است که در درجه اول لطمه مي‌بيند. از اين رو، مادران باردار بايد هم براي حفظ سلامت کودکشان و هم خودشان، توجه زيادي به امر تغذيه داشته باشند.
حجت الاسلام رضا علي کرمي
هيچ تغيير وزني در طول بارداري را نمي‌توان به عنوان الگوي طبيعي تعيين کرد و ديگران را نسبت به آن سنجيد، زيرا الگوهاي تغيير وزن بسيار متنوع هستند.
به طور معمول زنان باردار در طول حاملگي حدود 12-10 کيلوگرم اضافه وزن دارند، البته براي خانم‌هاي لاغر تا 18 کيلوگرم و براي خانم‌هاي چاق تا 11 کيلوگرم در نظر گرفته شده است.
اين تقسيم‌بندي‌ها بر اساس شاخص جرم بدن(BMI) به دست مي‌آيد که از تقسيم کردن وزن پيش از حاملگي بر مجذور قد مادر حاصل مي‌شود.
افزايش وزن بدن در طول حاملگي به صورت يکنواخت نيست. در 3 ماهه ي اول افزايش وزن آهسته و حدود 2-1 کيلوگرم است. در طول 6 ماهه ي آخر، افزايش وزن حدود 5/0 کيلوگرم در هفته مي‌باشد. البته هر گونه تغيير وزن ناگهاني بايد گزارش داده شود.
سوالي که براي بسياري از خانم ها مطرح مي‌باشد اين است که افزايش وزن دوران بارداري به چه صورت کاهش مي‌يابد؟
قسمت اعظم کاهش وزن مادر در زمان زايمان( حدود 5/5 کيلوگرم) و در دو هفته اول بعد از زايمان ( حدود 4 کيلوگرم) است. 5/2 کيلوگرم باقي مانده از هفته دوم تا ماه 6 بعد از زايمان کاهش مي‌يابد، البته زناني که قبلاً زايمان داشته‌اند، ميزان بيشتري از افزايش وزن زمان حاملگي خود را حفظ خواهند کرد.
نياز مادر در دوران بارداري به پروتئين، ويتامين‌ها، املاح و انرژي افزايش مي‌يابد.

نیاز مادر باردار به انرژي

نياز مادر به انرژي در سه ماهه‌ي اول مثل دوران پيش از بارداري است، ولي در سه ماهه‌ي دوم و سوم بايد روزانه 300 کالري بيشتر مصرف کند. مصرف زياد کالري موجب چاقي مادر و بازگشت مشکل‌تر به مقدار وزن پيش از بارداري خواهد شد. مصرف کم انرژي نيز موجب تحليل بدن مادر خواهد شد.
ورزش سنگين در بارداري توصيه نمي‌شود زيرا اين گونه ورزش ذخائر چربي بدن مادر را مصرف کرده و موجب کاهش ذخاير براي دوران شيردهي مي‌شود.

نیاز مادر باردار به پروتئين

به طور متوسط مادر باردار، بايد 10 تا 16 گرم پروتئين علاوه بر نياز پيش از بارداري مصرف کند که بطور معمول 60 گرم کافي است.

نیاز مادر باردار به ويتامين ها

در بين ويتامين‌ها، افزايش نياز به اسيد فوليک از همه بيشتر است که موجب رشد مغزي مناسب کودک شده و مادر بايد از زماني که تصميم به بارداري مي‌گيرد قرص اسيد فوليک مصرف کند و مصرف آ ن را تا پايان ماه دوم بارداري ادامه دهد. نياز به ويتامينهاي گروهB خصوصاًB6 هم زياد مي‌شود که با افزايش مصرف منابع غني از آنها تامين خواهد شد.
ويتامين هايE, D, A هم براي رشد کودک مهم هستند، وي به دليل ايجاد مسموميت بايد از مصرف بيش از حد آنها اکيدا پرهيز کند. پس اگر مکمل ويتاميني مصرف مي‌کنيد، حتما به دستور آن يا به ميزان اين ويتامين ها توجه کنيد.

نیاز مادر باردار به مواد معدني

مهمترين آنها کلسيم است. اگر مادر از منابع کلسيم به مقدار کافي و مناسب مصرف نکند، به زودي دچار پوکي استخوان و خرابي دندان خواهد شد و رشد قدي کودک کمتر از حد معمول مي‌شود. عنصر مهم ديگر آهن است که اکثر پزشکان از ماه چهارم بارداري مکمل آهن را توصيه مي‌کنند.

مادران در معرض خطر کدامند؟

مادراني که سن آنها کمترا ز 18 سال يا بالاي 35 سال باشد و همچنين افرادي که سابقه سقط جنين و يا نوازد کم وزن داشته اند، وزن بيش از بارداري آنها خيلي کم يا خيلي زياد بوده است و يا بيش از 4 بارداري داشته‌اند، بيشتر از افراد ديگر در معرض خطر مي‌باشند. اين افراد بايد تحت نظارت پزشک زنان و متخصص تغذيه باشند.
هر خانم باردار احتياجات غذايي خود را بايد از اين 5 گروه مواد غذايي فراهم کند.
1- نان، غلات و حبوبات
2- سبزيجات
3- ميوه‌ها
4- گوشت مرغ، ماهي، تخم مرغ و دانه‌هاي مقوي.
5- شير و ماست و پنير
در اينجا به طور خلاصه درباره هر گروه صحبت مي‌کنيم.
1- نان
خانم هاي باردار تقريباً بيشترين نياز خود را از اين گروه فراهم مي‌کنند. البته اين نکته قابل توجه است که بين نياز و رفع احتياج تفاوت قايل شويم. خانم‌هاي حامله بايد غذاهايي که احتياجات انرژي ايشان را برآورده مي‌کنند، به ليست غذاهاي خود اضافه کنند. اگر انرژي به ميزان کافي نباشد پروتئين به جاي آن که براي نقش حياتي خود در رشد و تکامل ذخيره شود، به عنوان منبع انرژي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. غذاهاي اين گروه داراي مقادير بالاي کربوهيدرات هستند که منبع اوليه انرژي مي‌باشند.
حبوبات منبعي خوب براي تامين پروتئين است که به عنوان سازنده بافت هاي بدن براي مادر و بچه مي‌باشد. در طول 6 ماهه آخر حدود 1 کيلوگرم پروتئين توسط مادر ذخيره مي‌شود. البته قسمت عمده پروتئين از منابع حيواني مثل گوشت و مرغ است. بسياري از حبوبات غني از آهن و ويتامينB هستند. نياز به آهن در طي 4 ماهه اول بارداري کم است، دراين مدت تجويز آهن اضافي ضرورتي ندارد، ولي بعد از اين بايد علاوه بر رعايت رژيم غذايي، قرص آهن نيز مصرف شود.
2- سبزيجات
سبزيجات مي‌توانند مقدار زيادي از ويتامين‌ها از جمله ويتامين هايA وC و مواد معدني و فيبر را فراهم کنند. يکي از مشکلات خانم هاي باردار در دوران بارداي يبوست است که با مصرف سبزي‌ها اين مشکل برطرف مي‌شود. نياز به ويتامينC در حاملگي 70 درصد بيشتر از زمان غير حاملگي است که يک رژيم معمولي خوب به راحتي اين مقدار را در اختيار مادر قرار مي‌دهد. کلم، حبوبات، سيب زميني، اسفناج، دانه‌هاي سبز و گوجه فرنگي غني از ويتامينC هستند و به جذب آهن موجود در غذاها کمک مي‌کنند. بدن ما ذخيره ويتامينC ندارد و با مصرف درست مواد غذايي احتياج به اين ويتامين به راحتي فراهم مي‌شود. سبزيجات سبز تيره و زرد تيره مانند هويج يا زردک، سيب زميني، فلفل سبز، کلم بروکلي، سرشار از ويتامينA هستند که براي رشد و سلامتي سلول هاي بدن مادر و جنين لازم است.
3- ميوه‌ها
ميوه‌هايي مثل پرتقال، گريپ فروت، نارنگي، ليمو و انگور منشاء بسيار خوبي براي ويتامينC هستند. هر خانم باردار مي‌تواند در طول روز چندين بار از اين گروه استفاده کرده و نياز خود را به ويتامين هايي مثلA و C برآورده کند. به طور مثال در صبحانه آب ميوه يا ميوه تازه - بين وعده‌هاي غذا ميوه تازه يا خشک - به همراه ناهار سالاد ميوه و براي دسر و شام کمپوت ميوه مصرف کند.
4- گوشت
پروتئين که ماده غذايي اصلي براي مادر و نوزادش است، به طور مشخص در اين گروه وجود دارد. تنها ويتاميني که دراين گروه وجود دارد، ويتامينB12 است. در مادراني که گياهخوار هستند، ذخاير ويتامينB12 در نوزادان آنها پايين است. اين گروه جزو گروه‌هاي اصلي غذايي براي مادران باردار به حساب مي‌آيد که بايد در وعده هاي غذايي آنها گنجانده شود.
5- شير و ماست
محصولات لبني ميزان زيادي از احتياجات غذايي را برآورده مي‌کنند به خصوص کلسيم و پروتئين را که در اين مواد مي‌باشد. در طول حاملگي حدود 30 گرم کلسيم در بدن مادر تجمع مي‌يابد که اکثر آن در اواخر حاملگي در جنين ذخيره مي‌شود.
کلسيم، ماده اصلي در تشکيل استخوان و دندان است. اگر جذب کلسيم مادر کافي نباشد، جنين از کلسيم استخوان‌هاي مادر استفاده مي‌کند که اين باعث مي‌شود مادر در آينده زودتر دچار استئوپروز يا پوکي استخوان شود.
هر خانم باردار بايد سعي کند در روز حداقل يک ليوان شير مصرف کند. اگر مادري از مزه شير راضي نيست، بايد آن را با اضافه کردن موادي مانند کاکائو و امثال آن براي خود قابل قبول سازد. البته اين شامل آن دسته از افرادي که مشکل گوارشي داشته و قادر به تحمل شير نيستند، نمي‌باشد که در اين صورت به جاي يک ليوان شير مي‌توانند يک فنجان ماست يا پنير مصرف کنند.
اگر چه بستني به علت شير موجود در آن کلسيم دارد، ولي براي تامين کلسيم لازم يک خانم باردار بايد يک و نيم فنجان از اين مواد مصرف شود، زيرا در بستني علاوه بر شير مقدار زيادي شکر و هوا است که اين باعث کاهش ميزان شير و کلسيم لازم مي‌شود. البته منابع غير لبني کلسيم شامل ماهي ساردين و ماهي آزاد نيز مي‌باشد.
بايد توجه داشت که چربي‌ها، روغن و شکر با احتياط مصرف شوند. در هرم غذايي با استفاده از جايگزين کردن غذاهايي که داراي خواص مشابه به هم هستند، احتياجات دوران بارداري به راحتي فراهم آمده وسلامت مادر و نوزاد تضمين مي‌شود.

رژیم غذایی مادران شيرده

مصرف مواد مغذي به مقدار لازم و کافي در دوران شيردهي، مادر را در تداوم شيردهي موفقيت آميز خود کمک مي کند. تغذيه مناسب مادر در اين دوران براي حفظ بنيه، سلامت و اعتماد به نفس مادر و همچنين تامين نيازهاي تغذيه اي نوزاد ضروري مي باشد. توجه به تغذيه دوران شيردهي از جهت حفظ و نگهداري ذخاير بدن مادر نيز اهميت زيادي دارد.
از فوايد شيردهي مادر مي توان به نکات ذيل اشاره کرد:
1- افزايش سطح ايمني بدن شيرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونتهاي حاد تنفسي و اسهال و تامين انواع املاح و ويتامين ها به مقدار لازم و کافي (در صورت تغذيه مناسب مادر) براي شيرخوار.
2- مصرف کالري در بدن مادر و بازگشت وزن او به وزن قبل از دوران بارداري
حجم شير مادر رابطه مستقيمي با تکرر شيردهي دارد. تغذيه مکرر نوزاد با شير مادر سبب مي شود شير بيشتري توليد شود. با شروع مصرف غذاهاي کمکي و کاهش خواه ناخواه دفعات شيـــردهي، حجم شير توليد شده نيز کاهش مي يابد و تبعا" نياز افزايش يافته مادر به مواد مغذي نيز تعديل مي شود.
خستگي مادر شايعترين علت کاهش توليد شير خصوصا" در 4 تا 6 ماه اول شيردهي مي باشد. مادر شيرده را بايد تشويق کرد تا در طول روز به اندازه کافي استراحت کند، حجم کارهاي خود را کاهش دهد و از اطرافيان در کارهاي خود کمک بگيرد. حمايت همسر در اين زمينه از اهميت زيادي برخوردار است.
توجهات تغذيه اي خاص در دوران شيردهي:
هرم غذايي و سهم هاي توصيه شده در هر گروه از مواد غذايي در دوران شيردهي مشابه دوران بارداري مي باشد.
ـ نياز مادر شيرده به کالري حدود 500 کيلوکالري بيش از دوران قبل از بارداري است. براي تامين اين مقدار کالري علاوه بر مواد غذايي مقوي (شامل انواع چربي ها و پروتئين، که لازم است در اين دوران مصرف شود) از چربي هاي ذخيره شده در بدن مادر در دوران بارداري نيز استفاده مي شود. دريافت کالري ناکافي سبب کاهش توليد شير مي شود.
ـ مادران شيرده جهت پيشگيري از کم آبي بدن بايد به اندازه کافي (حدود 10-8 ليوان در روز) مايعات شامل شير، دوغ، چاي، آب ميوه و حتي مواد غذايي آب دار مانند انواع خورش ها بنوشند. به عنوان مثال نوشيدن يک ليوان شير، آب ميوه يا آب در هر وعده غذا وهر نوبت شيردهي توصيه مي‌شود. لازم به ذکر است توليد شير مادر بستگي به مقدار مصرف مايعات ندارد به عبارت ديگر افزايش مصرف مايعات سبب افزايش توليد شيرنمي شود.
از طرف ديگر، مصرف نوشابه هاي کافئين دار اعم از چاي غليظ، قهوه، کوکاکولا و ….. بايد کاهش يابد زيرا مصرف اين مواد ممکن است سبب تحريک پذيري، بي اشتهايي و کم خوابي شيرخوار شود.
ـ از نظر ويتامينها، غذاي مادر شيرده بايد حاوي مقادير زيادي مواد مغذي باشد. مقدار ويتامين موجود در شير مادر عمدتا" انعکاسي از مقدار ويتامين مصرفي مادر است.
ـ از نظر املاح معدني، برخي از اين مواد مانند کلسيم، فسفر، آهن و روي بدون دخالت تغذيه مادر، از ذخاير بدن او در شير وارد مي شوند. اما مقدار برخي املاح همچون يد در شيرمادر ارتباط مستقيمي با تغذيه او دارد. توصيه مي شود مادران شيرده همچون دوران بارداري از نمک يددار تصفيه شده به مقدار کافي و با شرايط نگهداري مناسب استفاده کنند يعني با نگهداري نمک يددار در ظروف در بسته و دور از نور يد موجود در نمک را حفظ کنند. همچنين توصيه مي شود جهت پايدار ماندن يد در غذاها، نمک در انتهاي پخت به غذا اضافه شود. بنابراين در هر حال تغذيه مناسب مادر شيرده جهت تامين انواع املاح ضروري مخصوصا" کلسيم، آهن و يد براي سلامتي مادر و شيرخوار ضروري است.
ـ از نظر مکملها، لازم است مصرف قرص فروس‌سولفات تا 3 ماه بعد از زايمان ادامه يابد.
ـ مصرف برخي غذاها مانند سيـر، انواع کلـم، پـياز، مارچوبه و تربچه و يا غذاهـاي پرادويه و پـر چاشني ممکن است روي طعم شير اثر بگذارد و تغيير ناگهاني طعم شير سبب تمايل نداشتن شيرخوار به شيرخوردن شود. با توجه به تاثير برخي مواد غذايي بر طعم شير، در صورتي که شير خوار از شير خوردن امتناع مي‌کند بهتر است مادران از مصرف اين مواد خودداري کرده يا مصرف آن را محدود کنند.
ـ کاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجي صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تاثير نگذارد. لازم به ذکر است که شيردهي خود سبب کاهش تدريجي وزن مادر مي شود، با اين شرط که مواد مغذي لازم با مصرف مواد غذايي مناسب براي مادر تامين شود. کاهش وزن در دوران شـيردهي بايد بيشـتر متکي بر افزايش تحرک و انجام فعاليت هاي بدني باشد تا کم خوري و محدود کردن رژيم غذايي. وزن گــيري مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگي بخصوص 6 ماه اول نشان دهنده کافي بودن مقدار شير مادر مي باشد و مادر با اطمينان از کافي بودن شيرخود مي تواند کمتر از 450 گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.
ـ توليد شير در مادران مبتلا به سوء تغذيه شديد ممکن است از ساير مادران کمتر باشد. در اين مورد و مواردي که BMI کمتر از 8/19 مي باشد مادران بايد انرژي دريافتي روزانه خود را (تا 750 کيلو کالري) افزيش دهند. در اين خصوص استفاده از توصيه هاي تغذيه اي مناسب براي خانم هاي باردار لاغر (BMI کمتر از 8/19) در فصل سوم جهت بهبود وضعيت سلامت مادر شيرده و افزايش توليد شير پيشنهاد مي‌شود.
ـ مادر شيرده حتي اگر مبتلا به سوء تغذيه باشد مي تواند شير توليد کند اما بايد توجه داشت که در چنين شرايطي ذخاير غذايي بدن مادر صرف توليد شير مي شود و در نتيجه مادر به دليل تخليه ذخاير بدني خود و احساس ضعف، خستگي و بي حوصلگي توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت. بنابراين تغذيه مناسب مادر در دوره شيردهي براي پيشگيري از سوء تغذيه او که هم سلامت مادر را به خطر مي اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ايجاد مي کند حائز اهميت است.
پس از اتمام دوران شيردهي، نيازهاي تغذيه اي مادر به وضعيت عادي باز مي گردد.
در صورت تغذيه نادرست و ناکافي در دوران شيردهي، مادر بيش از شيرخوار متضرر مي شود و با عوارضي همچون پوکي استخوان، مشکلات دنداني، کم خوني و … مواجه خواهد شد.

فعاليت بدني در مادر شیرده

فعاليت بدني مناسب براي بهبود وضعيت جسماني و رواني مادر شيرده مهم است.
اگـر چـه ورزش مـنـظـم و در حد متعادل در زناني که قبل از بارداري از نظر جسماني متناسب بوده اند مانعي در برابر شيردهي نيست اما گاهي ديده شده پس از فعاليت بدني شديد و ورزش مادر شيرده، به علت ورود اسيد لاکتيک به شير، طعم تلخ در شير ايجاد مي شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مي کند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شيردادن، سينه خود را بشويد و اگر هنوزشير خوار مايل به شير خوردن نيست مقدار کمي از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد.
* منبع: http://www.behsite.ir
----------------------------------------------------------------------------

نوشتن دیدگاه