گیاهان زیادی هستند که مصارف دارویی دارند و در درمان بسیاری از بیماریها موثر می باشند در این مقاله تعدادی از ان ها توضیح داده می شود.
پونه pune
Willd Mint سرشاخه های گلدار گیاه پونه با نام علمی:Mentha longifolia (L.) Hudson از تیره نعنا (Labiatae) است كه واریته های مختلفی از آن در نقاط پر آب خصوصاٌ كنارجویهای آب و باغات مشاهده می گردد . ساقه های چهار گوش , برگهای كركدار و غبار آلوده برنگ سبز نقره ای و دندانه دار و گلهای آبی رنگ و مجتمع در انتهای شاخه ها از خصوصیات آنست . از كلیه قسمتهای هوایی گیاه بوی مخصوص نعنا استشمام می گردد . پونه و عرق حاصل از تقطیر با بخار آب آن , بعنوان برطرف كننده نفخ و درد های معدی مصرف سنتی دارد .
بنه bane
Chio Nut
بنه یا بطم میوه های كروی شكل و معطر با Pistacia atlantica Desf از تیره پسته (Anacardiaceae ) است كه دو زیر گونه از آن بنامهای :
P. atlantica Desf. Subsp. Kurdica (Zohary) Rech. f
P.atlantica Dest . Subsp. Mutica (F. & M.) Rech . f
در نو احی غرب , جنوب و مركز ایران پراكنش وسیع دارند . پوست میوه های بنه معطر و دانه های درشت آن روغن فراوان دارد . سرخ كرده میوه ها بصورت تنقلات و نیز عصاره میوه ها بعنوان بند آوردنده اسهال های ساده سطح لغزنده و شفاف برنگ سبز تیره ,به بزرگی یك نخود است كه متعلق به درختی با نامهای محلی بنه ,چاتلانقوش ,سقز , ونوش یا ونوشك و بنام علمی:مورد استفاده سنتی دارد.
آویشن باریك avishan_ e barik
Wild Thyme
آویشن باریك , برگهای كشیده و نوك تیز و ساقه ای نازك , كمی قرمز رنگ و چهار گوش گیاه آویشن باریك با نام علمی:Zigphora clinopodioides Lam
از تیره نعناٌ (Labiatae) است كه رنگ سبز كمرنگ و بوئی بسیار تند و نافذ دارد . پنج خط بر جسته و مشخص بر روی پهنك برگهای بیضوی كشیده , باریك و نوك تیز آن تیز مشاهده می گردد .
آویشن باریك گیاهی پایا به صورت بوته ای با انشعابات زیاد دارای گلهای ارغوانی كمرنگ است و در نواحی كوهستانی بخشهای مركزی ایران به فراوانی رویش دارد.
برگها و گلها ی گیاه به عنوان بخور , جهت برطرف نمودن سرما خوردگیها و نیز ضد عفونی كننده و ضد التهاب مصرف سنتی دارد .
آویشن avishan
Kotschyam Thyme
آویشن یا آبشم قطعات از ساقه های چهار گوش , برگهای پهن و نوك تیز با خطوط برجسته و گلهای لوله ای به رنگ قرمز یا متمایل به قرمز و بسیار خوشبو متعلق به گیاه آویشن , كهلیك اوتی , یا كاتوتی با نام عملی آن :Thymus kotschyanus Boiss. &Hohen
از تیره نعناٌ (Labiatae) است . آویشن گیاهی پایا است كه بصورت بوته های كوچك كوسنی شكل بومی نو احی مرتفع كوهستانهای ایران است .
آویشن بصورت دم كرده جهت برطرف كردن نفخ و دردهای مفاصل و معده و بخور آن جهت رفع سرما خوردگی و نیز پودر آن بعنوان چاشنی , مصرف سنتی دارد .
اخیراٌ گونه ای به نام آویشن باغی یا آویشن اروپائی Thymus vulgaris L.) )كه به تازگی در ایران كاشته شده است , به جای آویشن ارائه می گردد .
آنقوزه anqoze
Assa_Foetid
آنقوزه , انقوزه یا حلتیت , شیرابه ای قهوه ای رنگ دارای تركیب الئوگم رزینی است . این شیرابه كه به دو نوع شیرین و تلخ وجود داشته و بوئی بسیار تند و بد , شبیه به بوی سیر و رنگ شیری تا قهوه ای تیره دارد , از گیاه آنقوزه یا خوراكما , آنگوراكما , كورن کما كه با نام علمی:Ferula assa-foetida L.از تیره چتریان (Umbelliferae ) حاصل می گردد . آنگوزاكما گیاهی پایا بومی نواحی جنوبی ایران بوده , ریشه ای راست , گوشتدار و نسبتاٌ ضخیم و ساقه ای قوی و خشن دارد. برگهای آن در سطح زمین گسترده و عموماٌ تعداد زیادی انشعاب داشته و میوه آن به شكل بیضوی مسطح و دارای بال مشخص است. برای بدست آوردن انقوزه به دو صورت عمل می كنند .1- قسمتهای از ساقه و یا ساقه نزدیك به یقه گیاه را شكاف عمودی ایجاد می كنند و بدین صورت شیرابه گیاه خارج شده بر روی گیاه یا داخل گودی كه پای گیاه حفر شده است جمع می گردد و نوع مرغوب انقوزه و از نوع شیرین یا اشكی است.
2 - گیاه را از محل یقه قطع مینمایند لذا شیرابه گیاه با سرعت خارج شده و در گودال حفر شده پای گیاه جمع می گردد. پس از چند روز مجدداٌ یك ورقه از ریشه را جدا می كنند و باز هم صمغ گیاه خارج می گردد و این عمل را تا چند مرتبه تكرار می كنند . برداشت نوبتهای اول كه رنگ روشن دارد نوع شیرین یا اشكی (تصویر بالا ) و برداشتهای نوبتهای بعدی كه رنگی تیره دارد نوع آنقوزه تلخ (تصویرپایین )بحساب می آید كه ارزشی كمتر از نوع شیرین دارد . هر دو مورد از اقلام صادرات مهم ایران است .
آنقوزه بعنوان برطرف كننده انگلها ی روده ای و باد شكن و خلط آور مصرف سنتی دارد.
ابهل abhal
Sabine
ابهل میوه های كروی شكل به بزرگی یك فندق كوچك یا سطحی ناصاف دارای 4 ال 6 فلس ,برنگ سیاه و گرد آلود كبود با بوی تربانین است كه از گیاه مای مرزیا لمبیر با نام علمی :Juniperus Sabina L.
از تیره سرو (Cupressaceae ) , بدست می آید . مای مرز درختچه ای پشته ای شكل و كوتاه بوده بر رو ی دامنه ها ی كو هستانی میخزد . این درختچه كه در حد فاصل جنگلهای مرطوب با مناطق خشك استپی كوه های البرز دیده میشود , برگهای كوچك , سوزنی نوك تیز و یا قلابی شكل دارد كه برنگ سبز تیره بوده و معطر می باشند .
ابهل بعنوان برطرف كننده بیماریهای جلدی و نیز داروی قاعده آور مصرف سنتی دارد .
اسپند espand
Harmel
اسپند , اسفند یا اسفندانه , دانه ها ی كوچك قهوه ای یا سیاه رنگ , منشوری شكل با بوی نافذ و طعم بسیار تلخ حاصل از گیاه اسفند یا اسپند با نام علمی:Peganum harmala L.ازتیره اسفند (Zygophyllaceae) است كه چنانچه در آتش قرار داده شود ایجاد دودی غلیظ و خوشبو مینماید. اسفند گیاهی است علفی به رنگ سبز مایل به آبی كه به عنوان علف هرز مزارع ایران خصوصاٌ در زمینهای آیش , كاملاٌ شناخته شده می باشد .میوه های كروی و پنج قسمتی گیاه كه تعداد زیادی دانه های منشوری شكل و سیاهرنگ را در بر می گیرد و نیز گلهای پنچ قسمتی و سفید رنگ از مشخصات ظاهری آنست .
اسفند بعنوان ضدعفونی كننده مصرف عمومی داشته و مصرف خوراكی آن به علت سمیت زیاد منع شده است .
اسطوقدوس ostoqodus
Staechusاسطوقدوس یا اسطو خودوس قطعات خرد شده شامل ساقه های چهار گوش كمی سفید رنگ , برگهای با كناره های داندانه دار و نیز كاسبرگ لوله ای و گلهایی برنگ آبی متمایل به قرمز می باشد و متعلق به گیاه اسطوقدوس با نام علمی:Nepeta menthoides Boiss & Buhseاز تیره نعنا (Labiatae ) است . در تمام رفرانسها به اشتباه اسطو قدوس را متعلق به گیاه Lavandula stoechas L. دانسته اند كه در ایران رویش ندارد. اسطو قدوس گیاهی است علفی پایا و مخصوص نواحی پرآب كه برگهایی كشیده و بیضوی شكل آن كناره ها ی دندانه دار داشته گلهای آن به تعداد زیاد بصورت اجتماعاتی در طول ساقه و متراكم در انتهای شاخه ها دیده می شوند .
اسطو قدوس بعنوان برطرف كننده درد های معدی و نیز آرام بخش و تب بر مصرف سنتی دارد.
اسفرزه esfarze
Blond plantainاسفرزه یا بزرقطونا دانه های قایقی شكل به طول سه میلیمتر برنگ خاكستری یا قهوه ای روشن است كه قسمت رویی آنرا لایه ای موسیلاژی سفید رنگ پوشانیده است . این دانه ها مربوط به گیاه اسفرزه یا اسپرزه یا اسپغول با نام علمی:Plantago ovata Forskاز تیره بارهنگ (Plantaginaceae) است.
اسفرزه یا اسپغول گیاهی است علفی یكساله , كوچك , دارای ساقه كوتاه و بر گها ی باریك و درازو نو ك تیز پوشیده از تار های نرم و نقره ای این گیاه بومی جنوب ایران است . محصول اسفرزه بازار گیا هان داروئی ایران از هندوستان و پاكستان و از طریق مبادلات مرزی نیز وارد می گردد . دانه های اسفرزه به علت وجود لایه موسیلاژی بعنوان ملین و بر طرف كنده ناراحتی های حاصل از بو اسیر مصرف سنتی دارد .
اكالیپتوس okaliptus
Eucalyptusاكالیپتوس برگهائی است شبیه به برگ بید كه باریك و دراز و نوك تیز بوده كاملا چرمی است و در اثر فشرده شدن بوی بسیار نافذ از آن استشمام می گردد . این برگها متعلق به گونه های مختلف درخت اكالیپتوس با نام علمی:Eucalyptus spp.از تیره مورد (Myrtaceae) است . درخت همیشه سبز اكالیپتوس كه آب و هوای گرم مرطوب را میپسندد. قریب به یك قرن پیش به ایران وارد شده و در نواحی جنوبی و شمالی كشور سازگاری بسیار خوبی را از خود نشان داد ه است . از مهمترین انواع آن گونه های زیررا میتوان نام برد .Eu. globulus, Eu. fruicetorum, Eu.gilli, Eu.Sargentiiكه دارای 2تا 3 درصد اسانس قابل استخراج می باشند و می توانند بعنوان گونه ها ی داروئی , مورد بهره برداری اقتصادی قرار گیرند . برگهایاكالیپتوس بصورت بخور در رفع سرما خوردگیها و بعنوان دور كننده حشرات مصارف عمده دارد .
اگیر تركی agir-e torki
Calamusاگیرتركی ریزومهای استخو انی بابوی شرابی , دارای گره ها ی فراوان به رنگ قهوه ای مایل به زردیا قرمز است كه بر روی آن تعداد زیادی نقاط كوچك سفید رنگ كه محل افتاده ریشه های فرعی است دیده میشود . در یك طرف این ریزومها بافی مانده بر گهای گیاه به صورت فلسی و فیبری مشاهده می گردد . این ریزوم ها متعلق به گیاهی است بنام اگیرترك یا اگر ترككی با نام علمی:Acours calamus L.از تیره گل شیپوری (Araceae ) كه گیاهی علفی و آب دوست بوده و برگهایی شبیه به برگ زنبق دارد . گلهای آن به صورت سنبله بوده و بنوعی خاص بر روی گیاه قرار میگرید. نمونه های داروئی آن به ایران وارد میشود .
پودر این محصول در تهیه لوازم آرایش و نیز اسانس آن در تهیه عطر مصرف می گردد , ضمنا به عنوان نیرو دهنده , مقوی معده , و ضد نفخ و معالج بیماریهای روماتیسمی مصرف سنتی دارد.
انجره anjere
Roman Nettle Seedانجره دانه ها ی پهن و تقریباٌ شفاف به رنگ زیتونی تیره و یا متمایل به سبز با پوسته رویی براق و دارای محل زائده ای سفید رنگ در انتها است . این دانه ها متعلق به گیاه انجره می باشد كه نوع گزنه با نام علمی:Urtica pilulifera L.از تیره گزنه (Urticaceae ) است . انجره گیاهی یك یا دو ساله بومی نواحی مرطوب دنیا و شمال , غرب و جنوب ایران است . این گیاه دارای ساقه هایی به بلند تا یك متر به رنگ سبز روشن و بر گهای بیضوی نوك تیز با داندانه ها ی درشت و مجموعه گلهای ماده است كه بطور مجتمع و مدور با دمگل دراز دیده میشود .
دانه انجره در تابستان جمع آوری و خشك می گردد و به علت دارا بودن موسیلاژی و مواد روغنی فراوان در تقویت اعمال هضم ,ازیاد ادرار , یبوست , بند آوردن خون و بیماریی قند مصرف سنتی دارد .
انچوچك anchuchak
Pear Tree Nut انچوچك دانه های قهوه ای روشن با طمعی مطبوع به شكل بیضی كشیده و نوك تیز كوچكتر از بادام , حاصل از درخت انچوچك , قوش آرموت یا گلابی وحشی با نام علمی:Pyrus glabra Boiss. از تیره گل سرخ (Rosaceae ) است كه جزو تنقلات نیز مصرف می گردد .
انچوچك درختی است بومی نواحی غرب ایران كه شش متر ارتفاع و شاخ های صاف و خاكستری رنگ دارد كه گاهی خاردار هستند . برگ آن باریك . كشیده و نیزه ای , گلهایش كوچك و سفید رنگ و میوه آن قهو ه ا ی روشن و كروی شكل بقطر تا 5/2 سانتیمتر حاوی دانه های درشت است . این دانه ها به علت وجود روغن و مواد اسانسی جهت تقویت عمومی بدن و بعنوان مدر مصرف سنتی دارد .
انزروت anzarut
Sarcocolaانزروت یااكنجیده سرخ و سفید قطعات تقربیاٌ كروی و كوچك (به قطر تا 2 میلیمتر)به رنگ زرد سفید یا سرخ و شفاف بلوری شكل هستند كه اغلب به یكدیگر چسبیده قطعات درشتری را تشكیل می دهند و در اثر كمترین فشار شكسته می شوند .
این قطعات بلوری و شفاف ترشحات صمغی حاصل از نوعی گون تیغ دار بنام علمی:Astragalus arbusculinus Bornm. & Gaubaاز تیره پروانه واران (Papilionaceae) است كه خواصی شبیه به كتیرا داشته در اثر جذب آب محلول كلوئیدی و چسبناك را ایجاد می كند . مزه انزروت تلخ و كمی شیرین و تند است و بوی مشخصی ندارد . شكل ظاهری صمغ و وجود حشره ای سخت بالپوش و بسیار كوچك كه در نتیجه خرده نگاریافت گردیده است , نشان میدهد كه این صمغ میبایستی در اثر فعالیت حشره ایجاد شده باشد و وجود خار و برگچه ها ی بیضوی شكل در صمغ تعلق آن به گونه یاد شده را تایید میكند .
این صمغ به عنوان تسكین دهنده درد و نرمی كننده و شفاف كننده پوست و همچنین به صورت مشمع در شكسته بندیها مصرف سنتی دارد.
انگشت عروس angosht-e Arus
Restharrow انگشت عروس عبارت از ساقه های مدور سبز رنگ, گلهای قرمز رنگ, برگهای بیضی و خارهای سبز رنگ متعلق به گیاهی با نام فارسی انگشت عروس وبا نام علمی:Ononis spinosa L.از تیره پروانه واران (Papilionaceae) است . انگشت عروس گیاهی علفی و پایا است كه به صورت متراكم در مناطق پر آب نواحی مختلف ایران مشاهده می گردد .گلها قرمز رنگ و خار ها ی بلند و سبز رنگ كه در تمام طول ساقه و خصوصاٌ كنار برگها و زیر گلها مشاهده می گردد , از خصوصیات بارز گیاه است . انگشت عروس بعنوان مدر مصرف سنتی دارد .
انیسون anisun
Aniseانیسون یا بادیان رومی میوه ها ی سبز رنگ , گلابی شكل و كوچك دارای دو بخش تقریباٌ مساوی متعلق به گیاه انیسون با نام علمی:Pimpinella anisum L.از تیره چتریان (Umbelliferae) است كه قسمت فوقانی آن نوك تیز بوده و پنچ خط برجسته بر روی آن كاملاٌ مشهود است . انیسون گیاه چند ساله و بلند با برگهایی دارای بریدگیهای زیاد است و در نقاط مختلف جنوب ایران كشت میگردد .
میوه ها آن از دو بخش (فندقه ) گلابی شكل تشكیل شده كه هر بخش آن دارای قسمت بیرونی سبز و قسمت داخلی كمی تیره است و بوئی تند و معطر دارد .
دانه های انیسون بعنوان ضد درد در ناراحتی میگرن و نیز بادشكن , معطركننده , ضد عفونی كننده و مدر مصرف سنتی داشته عرق حاصل از تقطیر آن نیز به منظورهای فوق استفاده می گردد . انیسون از اقلام صادرات ایران است .
بابا آدم babaadam
Burdock Root بابا آدم از ریشه های خشك , دارای شیارهای طولی به رنگ خاكستری یا قهوه ای و قسمت داخلی سفید رنگ و چوب پنبه ای با بوی ضعیف و نسبتاٌ نامطبوع و طعم موسیلاژی و ناپسند است كه از گیاه بابا آدم با نام علمی:Arctium Lappa L.از تیره كاسنی (Compositae ) تهیه می گردد . بابا آدم گیاهی علفی , بزرگ و دارای ساقه منشعب و برگهایی بزرگ و ریشه ا ی دراز با ظاهر دوكی شكل برنگ قهوه ای است كه قسمت داخلی آن سفید رنگ میباشد .این گیاه در اغلب باغهای ایران به حالت خودرو رویش دارد .
ریشه های بابا آدم جهت رفع نقرس , روماتیسم و امراض جلد مصرف سنتی دارد .
بابونه babune
Willd Chamomileبابونه یا بابونه دشتی مجموعه كاپیتولها دكمه ای شكل زرد رنگ ویا گلهای كوچك زرد رنگ و لوله ای شكل گیاه با بونه یا بابونج با نام علمی:Tripleurospermum disciforme (C. A. Mey) Schutz-Bip
Syn: Matricaria disciforme (C.A.Mey) DC.از تیره كاسنی Compositae) ) است كه گیاهی علفی بوده به صورت علف هرزه در اكثر نقاط ایران رویش دارد . كاپیتولها نسبتاٌ درشت گیاه گلهای زبانه ای سفید رنگ زود افت را در كناره و گلهای لوله ا ی زرد رنگ را در وسط دارند و كلاٌ دكمه ای شكل بنظر می رسند بر گها ی آن با تقسیمات فراوان شبیه به برگ شوید است .میوه گیاه (آكن ) تقربیاٌ دوكی شكل است . قسمت پشت میوه محدب و بخش داخلی آن شامل یك خط بر جسته طولی در وسط و دو خط برجسته در كنار است .نكته قابل توجه وجود دو برجستگی قرمز رنگ در قسمت بالای میوه است .
بابونه بعنوان , ضد خونریزی و تقویت كننده معده و ضد عفونی كننده و ترمیم كننده و نیز شستشو دهنده و ایجاد كننده رنگ طلایی برای مو , مصارف سنتی دارد .
بابونه شیرازی babune-e shirazi
Chamomile
با بونه شیرازی عبارت از مجموعه گلهای (كپه ) مخروطی شكل دارای گلهای سفید كناری و گلهای زرد میانی و تعداد زیادی كلهای سفید و زرد جد اشده همراه با كپه ها ی مخروطی عاری از گل و نیز قطعاتی سبز رنگ نازك از برگهای گیاهی هستند بنام بابونه شیرازی با نام علمی :Matricaria chamomilla L. Var. chamomillaازتیره كاسنی (Compositae) . با بونه شیرازی گیاهی علفی , یكساله , ظریف ,دارای سلقه و بر گهای منشعب و بومی نواحی جنوبی ایران است . میوه های دوكی شكل دارای سه بر جستگی طولی و بدون حفره های قر مز رنگ از مشخصات آنست . با بونه شیرازی بعنوان تقویت كننده معده , ضد خونریزی و ترمیم كننده زخمهای سطحی مصرف سنتی دارد .
بادام تلخ badam - e talkh
Bitter Almond Kernelبادام تلخ میوه های خاكستری رنگ با پوسته سخت و صاف است كه كمی كوچكتر از بادام معمولی بوده از درخت بادام تلخ یا لوز تلخ با نام علمی: Amygdalus communis L. Var. amara (DC.) Focke ازتیره گلسرخ (Rosaceae ) بدست می آید . بادام تلخ بومی نو احی شمالغربی و مركزی ایران است . بعنوان پایه برای پیوند زدن با دامهای معمول استفاده می گردد. دانه های این بادام شدیداٌ تلخ است و پس از گرفتن تلخی آن بعنوان تنقلات مصرف می شود .
بادام تلخ بعنوان آرام بخش , ضددرد , ضد سرفه , و ملین و نیز در تهیه مواد آرایشی مصرف سنتی دارد و یكی از اقلام مهم صادرات ایران است .
بادام شیرین badam-e shirin
Sweet Almond Kernelبادام شیرین دانه هائی با پوسته نازك و قهوه ای رنگ و قسمت داخلی سفید رنگ با دو لپه كاملاٌ مشخص و طعمی شیرین است كه ممكن است گاهی با برون بر ضخیم و چوبی شده روی دانه وجود داشته باشد . این دانه ها متعلق به درخت بادام شیرین یا لوز با نام علمی: Amygdalus communis L.از تیره گلسرخ (Rosaceae ) است كه صورت درختانی كاشته شده در نواحی شمال غرب و مركزی ایران به وفور دیده می شوند . گلهای صورتی این درخت كه در اوائل بهار و قبل از باز شدن برگها ظاهر می شوند از علائم مشخصه آنست . رنگ میوه آن ابتدا سبز و پوشیده از كرك است و پس از رسیدن كاملاٌ دارای پوسته سخت و نیز میان بر سخت و چوبی می گردد .
دانه های آن پوسته نازك قهوه ای رنگ و قسمت داخلی سفید رنگ مشخص میباشند . روغن حاصل از دانه های بادام بعنوان ملین و خود دانه ها بعنوان مغذی مصرف سنتی دارد
بادرشبی badrashbi
moldavian balmبا در شبی یا بادرشبو سرشاخه های گلدار و بسیار معطر و با طعم تند گیاه با درشبی با نام علمی:Dracocephalum Moldavica L.از تیره نعنا Labiatae) ) است كه گیاه بومی آذربایجان غربی ( مراغه و ارومیه ) بوده و در سطح وسیع این مناطق كشت می گردد . برگهای متقابل و دندانه دار و گلهای آبی و مجتمع در پای برگها و بوی بسیار خوشبوئی كه از تمام قسمتهای گیاه استشمام میگردد از علائم مشخصه آنست . در بسیاری از مآخذ با درشبی را مترداف با گیاه بادرنجبویه با نام علمی Melissa officinalis L دانسته اند كه این نسبت نمیتواند صحیح باشد و نام با درشبی یا بادرشبو یك نام كاملاٌ آذری است . استفاده مستقیم از بادرشبی معمول نبوده و كلاٌ جهت تهیه عرق با درشبی بعنوان مقوی قلب و آرام بخش مصرف سنتی دارد .
بادرنجبویه badranj buye
German Madwortبادرنجبویه موجود در بازار گیاهان داروئی , قطعات خرد شده شامل ساقه های چند وجهی با كركها ی قلاب دار , تكه هائی از برگها و بخصوص كاسبرگهای زرد كمرنگ , میوه های غشائی و پهن و ستاره ا ی شكل با لوبهای باریك و خمیده می باشد كه عبارت از سر شاخه های گیاهی علفی با نام علمی:Asperugo procumbens L.از تیره گاو زبان (Boraginaceae) است كه بصورت علف هرز مزارع و باغات در اكثر نقاط ایران وجود دارد . در كتب مختلف برا ی نام با درنجبوبه گیاهی با نام علمی Melissaofficinalis L. معرفی شده كه گونه ای بومی شمال ایران بخصوص مازندران است و با نمونه بازار گیاه داروئی متفاوت است . این گیاه پایا وبوئی بسیار ملایم و مطبوع شبیه بوی بالنگ , بادرنج یا بادررنگ دارد و بدین سبب نام محلی بالنگ بو یا بارنگ بو را برآن نهاده اند كه در كتب قدیم و جدید همین نام تغییر جزئی یافته و به صورت بادر نجبویه نوشته شده است .
بادرنجبویه بازار دارو بعنوان مدر , تقویت كننده و آرام بخش مصرف سنتی دارد.
بادیان خطائی badeyan-e khatai
Star Aniseبادیان خطائی یا انیس ستاره ا ی میوه های چند برچه ای و ستاره ای شكل برنگ خاكستری یا قهوه ای روشن و بسیار معطر گیاهی است با نام علمی:Illicium verum Millاز تیره (Magnoliaceae ) كه درختی همیشه سبز و بومی كشور چین است و در ایران رویش ندارد. این میوه ها اكثراٌ در حالت رسیده كامل به بازار عرضه می گردند كه در این حالت هریك از برچه ها با شكاف طولی باز شده بصورت حجره هایی دیده میشوند كه حاوی یك دانه می باشند .بادیان خطائی طمعی تند و اسانسیی خوشبو داشته و همانند بادیان و بادیان رومی بعنوان ضد نفخ , خوشبو كننده و ضد عفونی كننده مصرف سنتی و صنعتی فراوان دارد.
با رنگ بو barangbu
Balmبا رنگ بویا بارنگو سر شاخه های گلدار گیاهی است بنام محلی با رنگ بو یا وارنگه بو یا و ارنگبه یا بالنگ بو , كه بومی نواحی شمال ایران بخصوص مازندران بوده وبنام علمی:Melissa officinalis L.ازتیره نعنا (Labiatae) معروف می باشد كه همان بادرنجبوبه نامبرده شده در كتب جدید است و به تازگی بنام ملیس وارد بازار گیاهان داروئی سنتی شده است . این گیاه گلهائی سفید رنگ و برگهائی بیضی شكل و دندانه دار و بسیار ظریف و ساقه چهار گوش داشته از كلیه قسمتهای هوایی آن بوئی ملایم شبیه به بوی بالنگ یا بادرنج یا بادرنگ استشمام می گردد .
با رنگ بو علاوه بر مصارف خوراكی , بعنوان آرام بخش و مدر استفاده ها ی سنتی فراوان دارد .
بارهنگ barhang
Great Plantainبارهنگ عبارت از دانه های ریز سباه رنگ و قایقی شكل است كه چنانچه در آب قرار گیرد قسمت رویی آن لایه موسیلاژی دارد , جذب آب كرده متورم می گردد .
این دانه ها متعلق به گیاهی است به نام بارهنگ یا بارهنگ كبیر بنام علمی:.Plantago major Lاز تیره بارهنگ (Plantaginaceae ) كه گیاهی علفی و مخصوص مناطق پرآب بوده در اكثر نقاط ایران دیده میشود . برگهای پهن با دمبرگهای بلند گسترده بروی زمین و گل آذین خوشه ا ی باریك و كشیده كه در انتهای پایكهای بلند و بدون انشعاب قراردارند از علائم مشخصه آنست. دانه بارهنگ ضد اسهال بوده و از آن به همراه قدومه , تخم مرو و به دانه , مخلوطی بنام چهار تخمه درست می كنند كه بعنوان نرم كننده سینه و بر طرف سرفه و خارشهای گلو مصرف سنتی دارد .
باریجه barije
Galbanumباریجه یا قاسنی , الئوگم رزینی است با بوی تند و نافذ شبیه بوی كرفس به رنگ زرد متمایل به قهوه ای و مزه ای تلخ كه از گیاه باریجه یاقاسنی با نام علمی:Ferula gumosa Boissاز تیره چتریان (Umbelliferae) حاصل می گردد.
باریجه گیاهی است پایا كه در بخشهای مختلفی از البرز خصوصا ٌ منطقه لار ,فیروزكوه , و اطراف مشهد فراوان است . برگهای نقره ای و گسترده بر روی زمین , ساقه بلند و ضخیم و بوی تند و نافذی كه از تمام بخشهای گیاه استشمام می گردد ازعلائم مشخصه آنست . دو نوع باریه بنامهای اشكی و توده ای در بازار داروئی ارائه می گردد . نوع اول خالص و نوع دوم دارای ناخالصی است . باریجه به عنوان مقوی معده و نیز تر میم كننده زخمهای سطح بدن مصرف سنتی دارد .این محصول از اقلام مهم صادراتی ایران بوده و در صنعت عطر و ادكلن استفاده فراوان دارد .
بالنگو balangu
Balangaبالنگو یا بالنگو ی شیراز یا تخم بالنگو یا بالنگو شهری دانه ها تیره رنگ بیضی كشیده هستند كه تمام سطح آنها را تعداد زیادی حفره های كوچك می پوشاند و دارای دو سطح كاملاٌ متمایز پشتی و داخلی می باشند . سطح پشتی محدب و دارای چهار یا پنچ خط طولی نامحسوس و سطح داخلی یك برجستگی طولی كاملاٌ مشخص در وسط دارد . این دانه ها كاملا ٌ به دو گونه بشرح زیر تعلق دارند .1- با لنگوی شیرازی : دانه های ریز كه در سطح داخلی و قسمت باریكتر خود , درست در بالای خط برجسته میانی و لبه انتهایی , یك برجستگی گرد كوچك و دكمه ای سفید رنگ ( محل اتصال دانه به محور تخمدان ) دارند و انتهای دیگر آن محدب بوده و دارای یك فرورفتگی است و این دانه ها متعلق به گونه ای با نام علمی: Lallemantia royleana (Wall.) Bthاز تیره نعنا ( Labiatae) می باشد و این گونه , گیاهی است علفی كه دراكثر نقاط ایران رویش دارد .2- بالنگوی شهری : دا نه ها ی درشت تر (تقریباً دو بر ابر گونه قبلی) كه در سطح داخلی و قسمت باریكتر خود , درست در بالای خط بر جسته میانی و لبه انتهایی , یك برجستگی كمانی و سفید رنگ دارد و انتهای دیگر آن محدب ك باشد ویك فرورفتگی مشخص دارد . سطوح پشتی آن دارای چهار فرورفتگی نامحسوس طولی است . این دانه ها متعلق به گونه ای بنام علمی:Lallemantia iberica M.Bاز تیره نعنا ( ( Labiataeاست .این گونه به فراوانی در ایران رویش دارد و كاسبرگهای بزرگ و كشیده آن دارای دو لوب كاملاٌ مشخص است , آن را از گونه قبلی متمایز می نماید .
هر دو نوع بالنگو به علت دارای بودن موسیلاژ , بعنوان لینت بخش در رفع سرفه ها ی ناشی از سرماخوردگی و نیز به عنوان تقویت كننده , مدر و محرك مصرف سنتی دارد .
بخورك bokhurak
Willd Almond Kernelبخورك میوه ها ی تخم مرغی شكل برنگ قهوه ای روشن با پوسته سخت , صاف و یك دانه سفید رنگ در داخل آن می باشد , متعلق به درختچه بادامك , بارشین , بادامچه , جرگه , الوگ , بادامشك , با نام علمی: Amygdalus scoparia Spach.از تیره گلسرخ (Rosaceae) است . بادامك بصورت درختچه ای است كه شاخه های صاف و براق داشته و در نواحی جنوبی , مركزی و شمال شرق ایران گسترش دارد و میوه های آن یكی از اقلام مهم صادراتی را تشكیل می دهد .
بخورك به علت طعم تلخ استفاده مستقیم ندارد و پس از بر طرف نمودن طعم آن بعنوان تنقلات و ضمناٌ تهیه روغن و تقویت كننده مصرف می گردد .
بذر البنج badhrolbang
Henban Seedبذر البنج یا بنگ دانه , دانه های كلیوی شكل و كوچك برنگ خاكستری یا قهوه ای روشن است كه از گیاه بنگ دانه با دو گونه بنامها علمی:Hyoscyamus niger L. , Hyoscyamus reticulatus L.از تیره سیب زمینی (Solanaceae) بدست می آید .بنگ دانه گیاهی یك یا دوساله است كه اغلب در نقاط مرطوب و مخروبه و خصوصاٌ كناره جاده ها دیده می شود . گلهای آبی رنگ آن كه دارای شبكه ا ی بنفش از خطوط ظریف می باشند .
كاسبرگ آن كه زنگوله ای شكل بوده دارای پنچ دندانه نوك تیز است ظاهری كاملاٌ مشخص برا ی گیاه ایجاد می كتد . دانه ها ی گیاه سمی بوده . به عنوان ضد درد و به مقدار بسیار كم مصرف سنتی دارد .
برگ بو barg-e bu
Bay Leafبرگ بو , برگهای سبز و چرمی شكل با كناره های مو اج و اسانسی خوشبو است كه از درخت برگ بو با نام علمی:Laurus nobilis L.
از تیره برگ بو (Lauraceae ) بدست می آید . درخت مذكور بومی نواحی مدیترانه و اروپای جنوبی است و در زمان قاجاریه به ایران وارد شده است . برگهای چرمی بزرگ و متقابل آن كه كناره ها ی چین دار داشته و همیشه سبز دیده می شوند از مشخصات عمده آنست .
این درخت به علت همیشه سبز بودن , در اكثر باغات شمال و مركزی ایران كاشته می شود .
برگهای آن جهت خوشبو كردن ونیز بعنوان ادویه در تهیه ترشیجات و همچنین به عنوان معرق و ضد دردهای گلیوی مصرف سنتی دارند .
برگ و پوست بید barg va pust-e bid
Willow Leaf & Bark
برگها ی كشیده و باریك , نوك تیز و كامل وهمچنین قطعاتی از پوست شاخه ها و ساقه ها ی گونه های مختلف درخت بید با نام علمی:Salix Spp.از تیره بید Salicaceae) ) است كه از انواع مختلف درخت بید بدست میآیند . گونه های بید بومی نواحی پر آب بوده و بصورت دو پایه در دشتهای مركزی ایران به فراوانی یافت میگردد.
پوست و برگها ی بید بعنوان برطرف كننده درد های روماتیسمی و تب بر مصارف سنتی دارند .
برگ زیتون barg-e zytun
Olive Leaf
برگهای باریك و كشیده و نوك تیز و لوله شده كه قسمت داخلی آن سبز روشن و روی آن سبز مات است , متعلق به درخت زیتون با نام علمی:Olea europea L.از تیره زیتون (Oleaceae ) زیتون بومی نقاط محدودی از دره رودبار منجیل می باشد و در همان محدوده و نیز اطراف گرگان كشت می گردد . میوه های گیاه كه رنگ سبز دارند و در اثر خشك شدن برنگ قهوه ای تیره متمایل می گردند , به منظور های خوراكی و نیز تهیه روغن زیتون مصرف سنتی و صنعتی دارد . برگ زیتون بعنوان پایین آوردنده فشار و قند خون نیز روغن میوه ها بعنوان ملین , و تقویت كننده مصرف سنتی دارد .
برگ شاتوت barg-e shatut
Royal mulberry leafبرگهای پهن ,گرد و كمی قلب شكل با سطحی ناصاف برنگ سبز تیره و رگبرگهای برجسته و چسبنده است كه از درخت شاتوت بنام علمی:Morus nigra L.از تیره توت (Moraceae ) بدست می آید . شاتوت درختی است پرشاخ و دیر پا كه بواسطه داشتن میوه های سیاهرنگ پرآب و خو شمزه در اغلب نقاط ایران كشت می گردد .
برگ شاتوت بعنوان پائین آورنده فشار خون و قند خون مصرف سنتی دارد .
برگ گاوزبان barg-e gavzaban
Bugloss
برگ گاو زبان عبارت از قطعاتی از برگهای سبز رنگی است كه بر روی آن كركهای خشن , دارای پایك برجسته كروی و سفید رنگ بوضوح دیده میشوند . این برگها متعلق به گیاه گاو زبان وحشی با نام علمی:Anchusa italica Retz.از تیره گاو زبان (Boraginaceae) است كه بعنوان علف هرز مزارع ایران , رویش دارد . گلهای آبی رنگ كوچك و زیبای گیاه و برگها ی درشت آن كه پوشیده از كركهای نقره ای و خشن می باشد , از مشخصات عمده گیاه است . برگهای این گیاه بصورت پخته شده مصرف لینت بخش و مدر دارد و ازاقلام صادراتی ایران محسوب می گردد.
برنجاسف berenjasef
Erio Yarrow
برنجاسف مجموعه ای شامل برگ , ساقه و گل است كه بر گهای آن بسیار كوچك بوده و یگ پهنك با پنج دندانه تیز دارد .گلها به صورت كاپیتولهایی مخروطی شكل وكوچك هستند كه با تعداد زیادی براكته ها نوك تیز كركدار پوشیده شده اند . در این مجموعه همچنین ساقه های خشك و باریك و خاكستری رنگ گیاه نیز وجود دارند . این مجموعه متعلق به سر شاخه های گیاه برنجاسف است با نام علمی:Achillea eriophora DC.از تیره مر كبان(Compositae ) كه بصورت علفی با ساقه ها ی چوبی شده و كم برگ بومی نواحی جنوب ایران می باشد . برنجاسف در برطرف كردن ناراحتی ها ی گوارشی و بعنوان مدر و تب بر ,مصرف سنتی دارد.
بسفایج basfayej
Common polypody
بسفایج ریزومهای سخت برنگ قهو ه ای تیره است كه تعداد زیادی برآمدگیها شیپوری شكل یا زائده های فلس مانند دارد كه جا افتاده اعضا هوا یی گیاه است و بوی نامطبوع و طعم زننده دارد . این ریزومها متعلق به گیاه بسفایج یا بسپایك با نام علمی: Polypodium vulgare L.از تیره سرخس (Polypodiaceae) ا ست .بسفایج دارای بر گهای بزرگی است كه بریدگی های شانه ای منظم داشته و هاگدانهای گرد و بر جسته برنگ زرد یا قهو ه ای روشن در دو ردیف منظم روبروی هم , در پشت برگهای آن مشاهده می گردند . ریزوم بسفایج بعنوان برطرف كننده سو هاضمه و درد های روماتیسمی مصرف سنتی دارد.
بلادر belador
Cashew Marking Nut بلادر میوه های سیاهرنگ بیضوی یا تقر یباٌ گرد , كم و بیش مسطح است و در قاعده آن قسمت متورمی دیده می شود كه دارای رنگ روشن میباشد . این میوه ها محتوی ماده الئورزینی برنگ سیاه متمایل به قرمز است بعنوان رنگ جوهر مورد استفاده قرار می گیرد . این ماده چسبنده بوده و چنانچه روی پوست قرار گیرد باعث تحریك آن می گردد .
این میوه ها متعلق به درختی با نام علمی :Semecarpus anacardium L.از تیره پسته (Anacardiaceae) می باشد كه در ختی بومی هندوستان و برمه است و میوه های آن از آنجا به ایران وارد می گردد .
رزین بلادر به مقدار كم در رفع درد روماتیسم و عفونتها جذامی و دمكرده میوه ها جهت رفع نفخ معده مصرف سنتی دارد.
بوزیدان buzidan
Hypnotic Root بوزیدان ریشه های استو انه ا ی باریك و صاف به رنگ كرم روشن با قسمت داخلی سفید است كه طمع موسیلاژی تلخ داشته و متعلق به درختچه ای بنامهای محلی كپینك , بودمار , لكری ,لاله بارو , و با نام علمی:Withania somnifera (L.) Sun. از تیره سیب زمینی (Solanaceae) است كه بومی نو احی جنوب ایران می باشد و كپینك گیاهی است به ارتفاع تا 5/1 متر و شاخه های كمانی كه تماماٌ كركدار بنظر می رسند . میوه آن سته زرد رنگ و گردی است كه پس از خشك شدن سیاهرنگ می گردد . ریشه های گیاه بعنوان خواب آور و كشنده حشرات مصرف سنتی دارد.
بنفشه سه رنگ banafshe serang
Pansy بنفشه سه رنگ مجموعه گلها و بر گهای گیاه بنفشه سه رنگ یا بنفشه فرنگی با نام علمی:Viola tricolor L. از تیره بنفشه ( Violaceae ) است كه غالباٌ بصورت كاشته شده دیده میشوند . بنفشه سه رنگ با برگهای متناوب بیضوی شكل و گلهای كوچك سفید یا زرد رنگ با پنچ گلبرگ به رنگها ی سفید , زرد و آبی دیده میشود .
بنفشه سه رنگ معرق و خلط آور و تصفیه كننده خون و نیز به عنوان بر طرف كننده جوشهای صورت و بیماریهای جلدی مصرف سنتی دارد.
بو مادران bumadaran
Santolin yarrow بو مادران ,شامل كاپیتولهای تقریبا كروی و كرك دار مجتمع در بالای شا خه های منشعب گیاهاست كه گلهائی زرد رنگ با بوی بسیار تند و معطر دارند و از گیاهی علفی بنام بومادران و نام علمی:Achillea santolina L.از تیره كاسنی (Compositae) بدست میایند . بو مادران گیاه كوچك و علفی ,دارای انشعابات زیاد و بر گهایی باریك با بریدگیهای زیاد و كو چك است و به صورت علف هرز مزارع ایران دیده میشود .
در اغلب منابع بو مادران را گلهای گیاهی با نام علمی: Achillea millefolium L. میدانند كه مجموعه گلهائی سفید رنگ و بر گهایی با بریدگیهای فراوان داشته و با گونه موجود در بازار گیاهان داروئی كاملاٌ متفاوت میباشد.
بو مادران بعنوان آرام بخش دردهای معدی و ضد خونریزی در مصارف داخلی و بعنوان شستشو دهنده و ضد عفونی كننده در مصارف خارجی ,مصرف سنتی دارد.
بهار نارنج bahar-e narenj
Bitter Orange Flowerبهار نارنج گلبرگهای ضخیم ,زبانه ای شكل و معطر برنگ سفید متمایل به زرد است كه برروی آنها حفره های ترشحی اسانس را بروشنی میتوان مشاهده نمود .
این گلبرگها متعلق به درخت نارنج با نام علمی:Citrus aurantium L. از تیره مر كبات Rutaceae ) ) است كه به صورت كاشته شده در نو احی شمالی و جنو بی ایران می باشد . از مشخصات درخت نارنج برگهای آنست كه دارای دمبرگ بالدار است . در اواسط بهار گلهای نارنج شكفته می شوند و سریعا ٌ ریزان می باشند . این گلها جهت تهیه مربا و عرق بهار نارنج استفاده می شوند بهار نارنج و عرق آن بعنوان آرام بخش و مدر مصرف سنتی دارد .
بهار نارنج bahar-e narenj
Bitter Orange Flowerبهار نارنج گلبرگهای ضخیم ,زبانه ای شكل و معطر برنگ سفید متمایل به زرد است كه برروی آنها حفره های ترشحی اسانس را بروشنی میتوان مشاهده نمود .
این گلبرگها متعلق به درخت نارنج با نام علمی:Citrus aurantium L. از تیره مر كبات Rutaceae ) ) است كه به صورت كاشته شده در نو احی شمالی و جنو بی ایران می باشد . از مشخصات درخت نارنج برگهای آنست كه دارای دمبرگ بالدار است . در اواسط بهار گلهای نارنج شكفته می شوند و سریعا ٌ ریزان می باشند . این گلها جهت تهیه مربا و عرق بهار نارنج استفاده می شوند بهار نارنج و عرق آن بعنوان آرام بخش و مدر مصرف سنتی دارد .
به دانه behdane
Quince Seedدانه های تقریباٌ مخروطی شكل , برنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره است كه دارای و پهلوی صاف و نوك باریك میباشد . تمام سطح دانه را لایه ای موسیلاژی شفاف و سفید رنگ كه در مجاورت با آب متورم می گردد می پوشاند . این دانه ها از میوه ها درخت به ,به نام علمی: Cydonia oblonga Millerاز تیره گل سرخ (Rosaceae) بدست می آیند . درخت به بومی نقاط شمالی و مركزی ایران است و برگهائی بیضوی شكل و پوشیده از كركهای فراوان دارد .
به دانه بعلت دارای بودن موسیلاژ فر او ان به عنوان لینت بخش ,ضد سرفه و نیز در تهیه لوازم آرایشی مصرف سنتی دارد
به لیمو behlimu
Lemon Verbenaبرگهای كشیده و باریك برنگ سبز روشن و بسیار معطری است كه از گیاه به لیمو یا لویزه با نام علمی:Lippia citriodora H. B. et K.از تیره شاه پسند (Verbenaceae) بدست می آید . به لیمو تا 2 متر ارتفاع با ساقه ای زاویه دار و منشعب است كه بومی امریكای جنوبی بوده و بعلت زیبایی و عطر بسیار مطبوع در اكثر نقاط دنیا منجمله در ایران كشت میگردد . برگهای خشن فر اهم , مجتمع به تعداد سه تا چهار عدد در گره های ساقه و نیز گلهائی كوچك كه از بیرون سفید و از داخل آبی مایل به بنفش رنگ است از مشخصات بارز گیاه است . به لیمو به صورت یك دم كردنی آرامبخش و ضد تشنج و مدر و برطرف كننده طپش قلب و سرگیجه , مصرف سنتی دارد
بهمن پیچ bahmanpich
Screw Tree podبهمن پیچ میوه های قهوه ای روشن یا سیاهرنگ ,كشیده و باریك بطول 5.3 تا 5 سانتیمتر با یك دم بلند چوبی و معطر است . 5 برچه مفتولی كه بصورت طناب بهم پیچیده و تابیده شده اند شكل خاصی به آن بخشیده است . این میو ه ها متعلق به گیاهی است درختی بنام سوارالهند یا بركشت , بومی هندوستان و جاوه و استرالیا با نام علمی:Helicteres Isora L.از تیره استركولیاسه كه از هندوستان به ایران وارد می گردد .
بهمن پیچ خاصیت نرم كننده داشته و نیز بعنوان قاض و ضد نفخ مصرف سنتی دارد .
بیخ هلیمون bikh-e halimon
Asparagus Root بیخ هلیمون یا بیخ هلیون ریشه های سخت و ضخیم با پوسته خارجی سیاه یا قهو ه ای تیره و قسمت داخلی سفید و سطح ناصاف و كمی تابدار است كه بوئی كاملاٌ مشخص و طعم موسیلاژی و شیرین دارد . این ریشه ها متعلق به نوع مارچوبه با نام علمی :Asparagus adscendens Roxb.از تیره مارچوبه (Asparagaceae ) است كه گاهی ریشه گونه ها ی دیگری از قبیل :
A. sarmentosus Willd, A. officinalis L. , A. racemosus willd
نیز مخلوط با آن به فروش می رسند . انو اع گونه های مارچوبه , به ایران آورد ه شده اند دود حاصل از بیخ هلیمون جهت تسیكن درد دندان و عصاره حاصل از آن بعنوان زیاد كننده ترشحات شیر مصرف سنتی دارد
بید خشت bidkhesht
Willow Mann
بید خشت یا بید انگبین قطعاتی بدون شكل برنگ سفید متمایل به شیری همراه با ناخالصی هائی از بر گهای گیاه متولد و با طعم شیرین است كه نوعی مان محسوب می گردد این محصول در اثر فعالیت حشره ای با بیولوژی نا مشخص بر روی نوعی درخت بید بنام محلی فوكا یا بید مهنازی بنام علمی:.Sailx excelsa Gme
ازتیره بید (salicaceae ) ایجاد می گردد بید دارای بر گهای كامل و بدون كرك بوده و در شمال و جنوب و غرب ایران رویش دارد .
بید خشت شیرین مزه بوده براحتی درآب حل می شود و به عنوان ماده ای خنكی و بر طرف كننده تب و نیز ملین مصرف سنتی دارد .
بید مشك bidmeshk
Aegyptian Willowبید مشك عبارت از شاتونهای نر (گل آذین نر) بشكل استو انه ای و بسیار مطبوع حاصل از درخت بید مشك , مشك بید , گل بیدك با نام علمی :Salix aegyptiaca L.از تیره بید (Salicaceae) است كه بومی مصر بوده در نقاط مختلف شمال , مركز , غرب و جنوب ایران نیز رویش دارد و به منظور استفاده از گلهای آن در سطوح وسیع كشت می گردد . این درخت دارای برگهائی پهن وبیضی شكل می باشد , روی برگ سبز تیره و پشت آن كرك دار است . گل آذین نر دارای تعداد زیادی گل و به شكل شاتون است كه قبل از باز شدن برگها برروی درخت ظاهر می گردد .
بید مشك جهت تهیه عرق بید مشك بعنوان تقویت كننده و آرام بخش و ضد رطوبت و گر ما زدگی مصرف سنتی دارد .
پر سیاوش Par-e syavash
Maidenhairپر سیاوش عبارت از كلیه بخشهای هوایی و ریزوم گیاه پر سیاوش یا پر سیاوشان بانام علمی:.Adiantum capillus - veneris L از تیره سرخس (Polypodiaceae) است كه بر گچه های سه قسمتی و دمبرگ های منشعب برنگ قهو ه ای یا بنفش تیره از مشخصات عمده آنست . در قسمت نوك برگچه ها نقاط بر جسته و سبز یا قهوه ای رنگی مشاهده می گردد كه محل هاگلدانهای گیاه است .
ریزوم آن باریك برنگ قهوه ای , گره دار و دارای ریشه ها باریك و نازك است . پر سیاوش گیاه علفی و پایا از گروه سرخسها بوده مخصوص نواحی مرطوب می باشد . قابل توجه است كه ریزوم و دمبرگها در هنگام استفاده نبایستی دارای خزه باشند .
پر سیاوش به عنو ان ضد سرفه , خلط آور , لینت بخش و مدر مصرف سنتی دارد .
پینر باد panirbad
Cheesemaker پنیر باد میوه های زرد رنگ و كروی به بزرگی آلبالو است كه پوسته های غشایی نازك داشته و در داخل آن تعداد زیادی دانه های قلوه ای شكل بصورت پراكنده وجود دارد . این میو ه ها متعلق به گیاهی بوته ای بنام پنیر باد با نام علمی:.Withania coagulans (Stocks) Dun از تیره سیب زمینی (Solanaceae ) است و بومی نو احی جنوبی ایران بخصوص بلوچستان می باشد . شاخه ها منشعب و سفید رنگ , برگهای چرمی , سخت و نیزه ای و میوه ها ی كروی و زرد رنگ از مشخصات بارز آنست .
میوه ها پنیر باد بعنوان ماه پنیر مصرف سنتی دارد .
پوتار putar
Lemongrass پوتار عبارت از ریشه هائی پوشیده از الیاف فیبری و سر شا خه هائی بدون انشعاب كه دارای برگهای نازك و بلند و خوشه های انتهایی است و از تمام آنها بوی شبیه به بوی لیمو استشمام می گردد . این بخشها متعلق به گیاه پوتار , اصفر مكی , اذخر , ناگرد یا گور گیاه , با نام علمی:.Cymbopogon olivieri (Boiss) Borاز تیره غلات ( Graminae ) است . پوتار گیاهی است پایا مخصوص نواحی گرم و مرطوب جنوب ایران . برگهای باریك و دراز با غلاف ناودانی شكل, سنبلكهای باز و به تعداد زیاد در طول سنبله انتهایی ,از علائم مشخصه گیاه است .
پوتار بصورت بخور و بعنوان برطرف كننده سرما خوردگی مصرف سنتی دارد .
پوست پسته Pust-e peste
Pistacio Nut Shell پوست پسته عبارت از قطعاتی است سبز رنگ یا خاكستری متمایل به سبز , لوله شده و قایقی شكل با قسمت داخلی سفید رنگ كه از پوسته روئی میوه های پسته یا فستق با نام علمی:Pistacia vera L. از تیره پسته (Anacardiaceae ) حاصل میشود . درخت پسته به صورت كاشته شده در بسیاری از نقاط ایران خصوصا ٌ استان مر كزی و كرمان دیده می شود .درخت پسته دارای ساقه های سفید رنگ برگهای بیضوی و میوه های بادامی شكل دارای دو پوسته نازك و چوبی شده است .
پوست پسته بعنوان مقوی و آرام بخش و بصورت مربا و نیز بند آورنده اسهال مصرف سنتی دارد .
پوست گردو pust-e gerdo
Walnut Shell پوست گردو عبارت از قطعاتی است به رنگ سبز پررنگ یا قهوه ای كه سخت و ضخیم و چروكیده بوده و در صورت تازه بودن , اثرات قهوه ای رنگ رو پوست دست باقی میگذارد این قطعات از پوست روئی میوه ها درخت گردو با نام علمی:Juglans regia L.از تیره گردو (Juglandaceae) حاصل می گردد . درخت گردو در سراسر ایران بخصوص نواحی مركزی كشت می گردد . این درخت باقامت بلند برگهای بیضوی و كامل و میوه های كروی با پوسته روئی سبز تیره و پوسته چوبی روی دانه مشخص می گردد .
پوست گردو بعلت داشتن تانن فراوان بعنوان قابض و نیز رنگ قابل استخراج ,مصرف سنتی دارد .
تاتوره tature
Thorn Apple, stramonii تاتوره عبارت از سر شاخه های گلدار یا میوه دار گیاه تاتوره یا تاتوله با نام علمی:Datura stramonium L. از تیره سیب زمینی (Solanaceae) است كه گیاه علف هرز در مزارع و باغات سرتاسر ایران بوده . به علت تولید دانه های فر اوان به مقدار زیاد تكثیر می یابد . تاتور گیاهی است علفی با شاخه هایی كه به صورت دوتایی انشعاب یافته و در محل انشعابات یك گل بلند , قیفی شكل و سفید رنگ كه به میوه های تخم مرغی و خاردار تبدیل می گردد . دیده می شود. كلیه قسمتهای گیاه سمی بوده و در مصارف سنتی تنها بصورت دود كردن و استنشاق آن در رفع آسم مصرف دارد .
تاجریزی tajrizi
Wonderberry تاجریزی عبارت از میوه های كروی شكل با پوسته نازك و تعداد زیادی دانه , برنگ قرمز یا قهوه ای روشن شبیه یك گوجه فرنگی كوچك است كه دانه های آن بطور وضوح دیده میشوند . این میوه ها متعلق به گیاهی است بنام تاجریزی و با نام علمی:Solanum nigrum L. از تیره سبب زمینی (Solanaceae) كه علف هرز بوده و بصورت بو ته ای سبز رنگ با برگلهای كوچك و میوه های قرمز رنگ و كوچك شبیه گوجه فرنگی دیده می شود . تاجریزی به عنوان پائین آورنده تب و نیز بند آورنده خون و ضد درد مصرف سنتی دارد
تخم اسفناج tokhm-e esfenaj
Spinach Seed
تخم اسفناج عبارت ازپوسته های تقر یباٌ كروی و توخالی یا توپر , به رنگ سبز یا زرد كمرنگ و دانه های سبز مایل به زرد است كه در یك طرف خود زائده ای نوك تیز دارند و متعلق به گیاه اسفناج با نام علمی:Spinacia oleracea L.از تیره اسفناج Chenopodiaceae) ) هستند .
اسفناج گیاهی است خوراكی كه در سطوح وسیع كشت می گردد و میوه ها از گیاهان كشت شده جمع آوری می شوند .
تخم اسفناج دارای مقداری موسیلاژ است و بعنوان تب بر , نرم كننده و مدر مصرف سنتی دارد .
تخم تاج خروس tokhm-e tajkhorus
Cock's Comb Seedدانه های ریزو براق , عدسی شكل و سیاهرنگ حاصل از گیاه تاج خروس با نام علمی:Amaranthus lividus L.از تیره تاج خروس ( Amarnthaceae ) است . تاج خروس گیاهی است زینتی كه در نقاط مختلف ایران كشت میگردد . گل آذین مجتمع در انتهای شاخه های گیاه بصورت فشرده و صفحه مانند و به رنگ قرمز , از مشخصات عمده آن است .
تخم تاج خروس بعنوان رفع سرماخوردگی و به عنوان یك ماده مقوی مصرف سنتی دارد .
تخم جعفری tokhm-e JaAfari
Parsley Seed
تخم جعفری میوه های كوچك سبز مایل به زرد و دوكی شكل دارای دو زائده انتهایی , با سطحی صاف شامل پنچ خط برجسته با بوی معطر و مواد روغنی و یك ماده رنگی زرد است كه از گیاه جعفری با نام علمی:Petroselinum hortense Hoffm.ازتیره چتریان (Umbelliferae ) بدست می آید . جعفری گیاهی است دو ساله دارای ریشه راست , دوكی شكل به رنگ زرد كه بعلت خوراكی بودن درنقاط مختلف ایران كشت می گردد . برگهای آن بریدگیهای لوزی یا مثلث شكل با تقسیمات فرعی دارد .
تخم جعفری بعنوان تب بر , مدر , اشتها آور , ضد نفخ و بازكنند ه قاعدگی مصرف سنتی دارد .
تخم حماض tokhm-e homaz
Conglomer Dock Fruit
تخم حماض عبارت از میو ه ها فندقه ای سه گوش , محصور در بالهای غشائی دندانه دار به رنگ قرمز تیره یا روشن دارای پایكهای باریك است . بالها یا تیغه های میوه كامل , نسبتاٌكامل و یا دندانه دارو یا دالبردار است . دندانه ها عموماٌ یا فقط یكی از آنها حتماٌ دارای برجستگیهای زگیل مانند میباشند . این میوه ها متعلق به گیاهی است به نام ترشك یا حماض با نام علمی:Rumex conglomeratus Murr از تیره علف هفت بند (polygonaceae ) كه گیاهی چند ساله و پر انشعاب بوده , برگها یی قلبی شكل , گرد , گوه ای و كشیده دارد . این گیاه در شمال , غرب و مركز ایران رویش دارد
تخم حماض بعنوان ماده رنگی برای مو و همچنین بعنوان بند آورده خون و التیام دهنده مصرف سنتی دارد .
تخم خرفه tokhm-e khorfe
Common purslane Seed تخم خرفه عبارت از دانه های كوچك كروی , سیاه رنگ و براق كه به نام بقله الملك هم معروف است این دانه ها از گیاه خرفه با نام علمی:Portulaca oleracea L. از تیره خرفه (Portulacaceae) حاصل می گردد . خرفه گیاهی است علفی وآبدار كه در اكثر نقاط پر آب دیده میشود ساقه های گوشتدار وگسترده بر سطح زمین همچنین برگهای ساده گوشتدار آن از علائم مشخصه گیاه است . تخم خرفه بعنوان تصیفه كننده خون و رفع التهابات داخلی و رفع سرفه و ضد اسكوربوت و تسیكن دهنده تشنگی مصرف سنتی دارد .
تخم خیار tokhm-e khyar
Cucumber Seed دانه های پهن تخم مرغی شكل از دو طرف كشیده و باریك , برنگ سفید یا زرد كاهی است كه از گیاه خیار با نام علمی:Cucumis sativus L. از تیره كدو (Cucurbitaceae) بدست می آید . خیار گیاهی بو ته ای است خزنده با میوه های كشیده و باریك برنگ سبز با خطوط سفید و مواز ی روی آن.
تخم خیار به عنوان تب بر در بیمارهای واگیر و نیز مرهم زخمها , مصرف سنتی دارد .
تخم شاهی tokhm-e shahi
Cress Seed تخم شاهی یا تخم ترتیزك , دانه های كشیده وكوچك برنگ قهوه ای روشن یا متمایل به قرمزدارای موسیلاژ است و در یك طرف آن نقطه ای سفید رنگ ودر قسمت داخلی آن یك گودی مشاهده می گردد . این دانه ها متعلق به گیاه شاهی یا ترتیزك با نام علمی:Lepidium sativum L. از تیره شب بو (Cruciferae ) است . ترتیزك گیاهی علفی دارای برگهای بیضی با دمبرگ بلند است.
تخم شاهی به علت دارای بودن موسیلاژ بعنوان مقوی و مدر ومحرك استفاده سنتی دارد
تخم شربتی tokhm-e sharbati
Basil seed تخم شربتی یا تخم ریحان , دانه های ریز وسیاهرنگ دارای یك برجستگی سفید رنگ در قسمت باریك و كمی خمیده هستند . پوسته رویی دا نه ها را لایه ای موسیلاژ پوشانیده است و هنگامی كه داخل آب قرار می گیرد سریعاٌ متورم می گردند.
تخم ریحان متعلق به گیاهی است بنام ریحان یاضمیران با نام علمی:Ocimum Basilicum L. از تیره نعنا (Labiatae) ریحان گیاهی یكساله و معطر است . این گیاه برگهائی بیضوی شكل و متقابل و گلهائی سفید یا گاهی بنفش رنگ , بصورت دسته های 4 تا 6 تایی دركنار برگها دارد. تخم ریحان به علت دارا بودن موسیلاژ به عنوان خنكی , لینت بخش ورفع التهابات دستگاه مجاری ادرار مصرف سنتی دارد .
تخم شنبلیله tokhm-e shanbalile
Fenugreek Seed تخم شنبلیله , دانه های مكعب مستطیلی شكل بسیار سخت با سطحی چروكیده برنگ زرد حنائی با بوئی كاملاٌ مشخص و طعمی نسبتاٌ تلخ است كه از گیاه شنبلیله یا حلبه با نام علمی: Trigonella Foenum-graecum L. از تیره بقولات (Leguminosae) بدست می آید . شنبلیله گیاهی است علفی یكساله كه بر گلهایی متناوب و مركب از سه برگچه دارد. میوه آن نیام خمیده به طول 3 تا 11 سانتیمتر و محتوی 5 تا 20 دانه است .
تخم شنبلیله ه بعنوان داروی تقویت كننده و نیز پائین آورنده قند خون مصرف سنتی دارد .
تخم شوید tokhm-e shevid
Dill Seedتخم شوید , میوه های بیضوی یا گرد و مسطح به رنگ قهوه ای یا شكلاتی است كه از دو بخش تشكیل شده است . هر بخش آن دارای یك قسمت بال مانند سفید یا زرد رنگ در كنار و دانه های قهوه ای شكلاتی رنگ و كمی برجسته در وسط است این میوه ها متعلق به گیاهی است بنام شوید یا شبت یا سوی ونام علمی:Anethum graveolens L. از تیره چتریان (Umbelliferae) كه گیاهی علفی , یكساله بر گهایی با بریدگیهای نازك و نخی شكل است .
تخم شوید ( همچنین برگها ) بعنوان مدر , زیاد كننده شیر مادران ,لاغر كننده و پایین آورنده چربی خون مصرف سنتی دارد
تخم كتان tokhm-e katan
Line seed تخم كتان یا بذركتان یا بزرگ , دا نه هائی است به شكل تخم مرغ كشیده و برنگ زرد (بزرك زرد) یاكمی سیاهرنگ و پهن (بزرك سیاه) , شبیه به دانه های خیار , دارای سطحی لغزنده و براق كه از واریته های مختلف كتان با نام علمی:Linum usitatissimum L. از تیره كتان (Linaceae) بدست می آید . كتان گیاهی علفی و یكساله بوده و در شمال و جنوب ایران كشت می شود برگهای باریك و دراز , گلهای آبی وبزرگ و زبیا , ساقه راست و بدون انشعاب از مشخصات آن است .
تخم كتان به عنوان ملین و نیز در رفع بیمارهای جلدی مصرف سنتی دارد .
تخم كدو tokhm-e kadu
Pumpkin Seed
دانه های سفیدرنگ بیضوی وپهن , صاف ودارای حاشیه نواری است كه از گیاه كدو با نام علمی:Cucurbita pepo Dc. ازتیره كدو (Cucurbitaceae) بدست می آید . كدوگیاهی است علفی وخزنده برروی زمین كه میوه های بزرگ وزرد رنگ ازعلائم مشخصه و بارز آنست . این گیاه بدلیل خوراكی بودن میوه ها در اكثر نقاط خصوصاٌ شمال ایران كشت می گردد .
تخم كدو بعنوان یك ماده غذایی , برطرف كننده تب و ضد انگلهای گوارشی مصرف سنتی دارد .
تخم كرفس tokhm-e karafs
Celery Seedتخم كرفس عبارت ازمیوه هائی است سبزمایل به قهوه ای كه ازدو بخش چسبیده به هم به شكل بیضی كشیده , كوچك , دارای نوك برجسته , دم میوه كوتاه وپنج خط موازی برجسته وسفید رنگ تشكیل شده اند . این میوه ها متعلق به گیاه كرفس یا كرفس الما با نام علمی:Apium graveolens L. Var. dulce از تیره چتریان ( Umbelliferae) هستند . كرفس گیاهی است علفی , پایا , با برگهای بلند و دمبرگ ضخیم سفید رنگ دارای یك كانال مشخص دروسط وخطوط موازی برجسته طولی . گلهای آن سفید رنگ و به تعداد زیاد , به صورت گل آذین چتری دیده می شود .
تخم كرفس بعنوان داروی مدر وضد روماتیسم مصرف سنتی دارد
تخم گشنیز tokhm-e geshniz
Coriander Fruitتخم گشنیز عبارت ازمیوهای كاملاٌ كروی وصاف , برنگ زرد كاهی دارای یك قسمت تاج مانند با پنج برجستگی سوزنی شكل دربالا كه از دو بخش تشكیل شده است . تخم گشنیز از گیاه گشنیز یا گزیره با نام علمی: Coriandrum sativum L.از تیره چتریان (Umbelliferae) بدست می آید . گشنیز گیاهی است علفی یكساله , به ارتفاع تا 30 سانتیمتر , با برگهایی دارای انشعابات زیاد نخی شكل و گلهای سفید ومجتمع بصورت چتر .
تخم گشنیز بعنوان طعم دهنده , زیاد كننده شیرمادران , ضد نفخ وضدعفونی كننده مصرف سنتی دارد .
تخم مرزه tokhm-e marze
Savory Seedتخم مرزه ,دانه های كروی , كوچك و سیاهرنگ , روغنی , با بوی تند مخصوص است كه متعلق به گیاه مرزه بنام علمی: Satureja hortensis L.از تیره نعنا (Labiatae ) میباشد .
مزره كه گیاهی علفی یكساله است در نقاط مختلف ایران كاشته میشود . بوی تند و معطری كه از كلیه قسمتهای آن استشمام میگردد و نیزظاهر سبز خاك آلود یا مایل به خاكستری از علائم مشخصه آنست .
تخم مرزه بعنو ان بر طرف كننده درد های عضلانی و روماتیسم مصرف سنتی دارد .
تخم مرو tokhm-e marv
Willd Sage Seeds تخم مرودانه هایی است به اندازه دانه های شاهدانه و همرنگ با آن , سه وجهی با ظاهر براق . یك وجه ازآن بزرگتر كلاٌ دارای رگه ها یی به رنگ قهوه ای است كه از قسمت پائین منشعب شده و سرتاسر دانه را فرا گرفته اند . ان دانه ها متعلق به گیاه بنام علمی:Salvia macrosiphon Boiss از تیره نعنا (Labiatae) است كه گیاهی پایا , دارای بر گهای و كاسبرگهای بزرگ و غشایی با پنج دانه نوك تیز است .
گاهی دانه ها گیاه دیگر بنام علمی: Salvia hypoleuca Benth كه شباهت ظاهری زیادی با این دا نه ها دارد بجای دانه های اصلی ارائه می شود . لیكن براق نبودن دا نه ها و نیز رنگ تیره متمایل به قهوه ای روشن آن بخوبی مشاهده می گردد .
تخم مرو به علت دارا بودن موسیلاژ فراوان بعنوان لینت بخش در بر طرف كردن خارشهای گلووسرفه در فرمول چهار تخمه استفاده سنتی دارد .
تخم هویج tokhm-e havij
Carrot Fruitتخم هویج میوه های قهوه ای روشن , تخم مرغی شكل و فشرده شده ای است كه سطحی ناصاف دارای برجستگیهای بال مانند دارد . هر بال میوه دارای دندانه یا ریشك های سفید رنگ است . این میو ه ها متعلق به گیاه هوج با نام علمی:Daucus carota L. از تیره چتریان (Umbelliferae) است كه بوئی مطبوع دارد . هویج گیاهی است علفی دارای ریشه های راست ودوكی شكل برنگ زرد یا زرد كاهی كه به علت خو راكی بودن ریشه هایش در سطوح وسیع و در نقاط مختلف ایران كشت می گردد .
تخم هو یج بعنوان مدر , ملین و ادویه مصرف سنتی دارد .
تر بانتین terbantin
Turpentin تربانتین الئورزینی است بصورت مایع زرد رنگ كه پس از خشك شدن بشگل سخت و یا جامد شده دیده میشود و بوی بسیار قوی كاج را دارد واز گونه های مختلف كاج خصوصا ٌ گونه :Pinus palustris Miller از تیره كاج (Pinaceae ) كه در ایران رویش ندارد تهیه می گردد و جزو اقلام وارداتی به ایران است . این الئورزین دراثرخراش دادن سا قه های درخت بدست می آید . انو اعی از درختان كاج كه پایا و همیشه سبز بوده برگهای سوزنی شكل دارند , به ایران وارد و كشت گردیده اند .
تربانتین بعنوان ضدعفونی كننده و نیزماد ه ا ی كه درتهیه پماد و ضماد مصرف میشود , استعمال سنتی دارد .
ترنجبین taranjebin
Camel's Thorn Mannaترنجبین نوعی مان یا ماده قندی است كه بصورت گلوله های ریز و سفید رنگ یا زرد و یا كمی متمایل به قهوه ای دیده میشود . در نو ع تمیز نشده ترنجبین می توان , خارها ی نوك تیز ,میوه های قرمز رنگ و تسبیحی شگل گیاه مولد را پیدا نمود . ترجبین در اثر فعالیت نوعی حشره سخت بالپوش از جنس Larinus بر روی شاخه ها جوان گیاه خارشتر با نام علمی:Alhagi persarum Boiss. & Buhse.
Syn: Alhagi camelorum L.از تیره پروانه واران (Papilonaceae ) حاصل می گردد . خارشتر دارای خارهای فراوان ومیوه ای باریك , قرمز رنگ و تسبیحی شكل است . ترنجبین كه به راحتی درآب حل میشود بعنوان ملین , تب بر ,در بیماریهای واگیردار و طعم دهنده مصر ف سنتی دارد .
توتون tutun
Tobaccoتو تون یا تنباكو قطعاتی ازبر گها ی نازك برنگ زرد متمایل به قهو ه ای با رگبرگهای كاملاٌ مشخص و بوی تند ومعطراست وازگیاه توتون با نام علمی :Nicotiana Tabacum L.از تیره سبب زمینی (Solanaceae ) بدست می آید . توتون گیاهی آورده شده به ایران است ودرسطوح وسیع و كنترل شده شمال ایران كشت میگردد . برگها ی بزرگ , گلهای گلی رنگ ومجتمع در سرشاخه های گیاه و میوه ها ی كروی وقهوه ای رنگ از علائم مشخصه گیاه است .
برگ توتون علاوه بر مصرف دخانیات , جهت ضد عفونی كردن سطح خارجی بدن ویا بدن حیوانات و نیز بر طرف نمودن انگلهای حیوانی مصرف سنتی دارد .
ثعلب پنجه ای thAlab-e panjei
Oriental Salp ثعلب پنجه ای عبارت از ریشه های غده ای كوچك و سخت , برنگ زرد كثیف وبه شگل پنجه های دست انسان است و به همن دلیل به آن ثعلب پنجه ا ی هم گفته میشود . و از گیاه بنام ثعلب و با نام علمی: Orchis latifolia L.از تیره ثعلب Orchidaceae) )بدست می آید . ثعلب گیاهی است پایا به ارتفاع تا 80 سانتیمتر , برگهای پهن , گل ارغوانی مایل به بنفش بارگه ها و نقطه ها ی ارغوانی كه در شرق وغرب ومركز ایران رویش دارد .
ثعلب به علت دارا بودن موسیلاژ مورد استفاده فراوان داشته و به عنوان تقویت كننده اعصاب , نرم كننده و مقوی و نیز قوام دهنده مصرف سنتی دارد .
ثعلب قلوه ای thAlab-e qolvei
Male Orchisثعلب قلوه ای عبارت از ریشه های غده ای كوچك به رنگ زرد و دوكی كه بصورت چند تائی چسبیده به هم دیده میشود و از نوعی ثعلب با نام علمی:Orchis mascula L.از تیره زنبق (orchidaceae ) بدست می آید . این نوع ثعلب گیاهی پایا است كه بر گهای آن دارای لكه های قهوه ای رنگ می باشد و پوشیده از پرزهای بلند است . این گیاه در البرزمركزی ,گیلان , مازندران و غرب ایران رویش دارد .
ثعلب قلوه ای به علت دارا بودن موسیلاژ زیاد مورد استفاده های فراوان دارد و نیز بعنوان تقویت كننده اعصاب , نرم كننده , مقوی و قوام دهنده مصرف سنتی دارد .
جدوار jadvar
Zedoar جدوار یا زدوار عبارت از ریشه هایی است مخروطی شكل كه پوسته خارجی آن تیره و قسمت داخلی آن سفید می باشد این ریشه ها اغلب به صورت ورقه ورقه بریده شده و سپس خشك می گردند و به بازار داروئی عرضه می شوند . این قطعات از گیاهی با نام علمی:Barringtonia racemosa
Blume
از تیره مورد ( Myrtaceae ) كه درختی است بدون كرك به بلندی 15 متر و با پوسته خاكستری رنگ , بدست می آید . برگهای بزرگ تخم مرغی كشیده یا سرنیزه ای و دندانه دار , گلهای بزرگ با دمگلها ی بلند از مشخصات این درخت است . این گیاه بومی هند بوده , میوه وگلها یی دارویی نیز دارد . نمونه های دارویی جدوار از هند به ایران وارد میشود .
جدوار كه خواصی شبیه به خاصیت دارویی گنه گنه دارد بعنوان تریاق و رفع عوارض جلدی نیز مصرف سنتی دارد .
جفت jaft
Oak Fruit Hullجفت عبارت از پوسته نازك وچوبی میوه بلوط است كه رنگی قهوه ای تیره داشته , به آسانی شكسته میشود و طعمی گس و تلخ دارد . گاهی همراه با آن پوسته های غشایی و قهوه ای رنگی كه عبارت از پوسته ثانویه روی دا نه های بلوط است نیز مشاهده می گردد .
این پوسته از میوه های انو اع بلوط خصوصاٌ گونه های :Quercus infectoria Oliv.
Quercus Brantii Lindl از تیره راش (Fagaceae ) یا زیر گونه های آنها كه به نامهای محلی دارمازو , مازو ,داری مازو , یا برودار كه بومی مناطق مختلف آذربایجان , كردستان , لرستان و فارس میباشند بدست می آید .
جفت بعلت داشتن تانن فراوان بعنوان بند آورنده خون , رفع ترك خوردگی پوست و ضد اسهال مصرف سنتی دارد .
جو Jo
Barley جو یا شعیردانه های كشیده و سفید یا كمی تیره رنگ حاصل از گیاه جو با نام علمی:Hordeum vulgare L. ازتیره غلات (Graminae ) است كه به علت خو اركی بودن در سراسر دنیا و ایران كشت می گردد . جو بو اسطه دارا بودن دو زائده ( ریشك ) بلند روی پوشش دا نه های آن براحتی قابل تفكیك ازگندم است .
دانه های جو بعلت نشاسته فراوان و مواد دیگر بعنوان تقویت كننده , مدر وهضم غذا و نیز تهیه نان مصرف عمومی دارد .
جوز بویا Joz-e buya
Nutmeg )) جوزبویا )) یا جوزبوا , دا نه های تقریباٌ كروی با پوسته سخت برنگ قهوه ای روشن است كه بر روی آن شبكه ای ازخطوط سفید دیده میشود مغزدانه سطحی چین دارداشته و برنگ خاكستری مشاهده میشود . این دانه ها كه بوئی مخصوص , طعم تند و معطر و بسیار مطبوع دارند از گیاهی بنام جوزهندی و بنام علمی:Myristica fragrans Houtt.از تیره میریستیكاسه بدست می آیند . این گونه درختی است دوپایه كه ظاهری شبیه به درخت نارنج دارد . میوه آن بصورت سته ای است به بزرگی یك هلو. جوزهندی بومی هند است و دانه های آن به ایران وارد میشود .
جوزبویا , سمی است , ولی در مقادیر كم و غیر مداوم بعنو ان نیرو دهنده و نیز در مصارف خارجی برا ی درمان روماتیسم مصرف سنتی دارد .
جو قاسم Joqasem
Neted Saffron غده های كروی , پوشیده از شبكه ای فیبری به رنگ قهوه ای روشن بدون بو با طعم تند است كه از غده های زیرزمینی گیاه جو قاسم با نام علمی:Crocus Haussknechtii Boiss.از تیره زنبق (Iridaceae ) بدست می آید كه نوعی زعفران صحرایی بومی ایران است .9 تا 14 برگ كشیده و باریك آن درزمستان و بهار ظاهر میگردند . گلهای آن از سفید تا آبی پررنگ مشاهده می گردد و وجود خامه منقسم به سه شاخه قرمز و روشن علامت مشخصه است .
جو قاسم بصورت سرخ كرده و یا جوشانده بعنوان ماده ای غذایی و همچنین تقویت كننده و ضد روماتیسم مصرف سنتی دارد .
چای سبز chay-e sabz
Green tea قطعات كوچك گلوله ای وپیچ خورده , سبزرنگ حاصل ازبرگهای درختچه چای با نام علمی:Camelia sinensis L.از تیره چای ((Theaceae است كه گیاهی همیشه سبز و بو می هندوستان و سیلان میباشد و در سال 1207 بوسیله كاشف السطنه به ایران آورده شده و درلاهیجان كشت گردیده است. در ختچه چای با برگهای همیشه سبز و چرمی و معطر و همچنین گلهای سفید نسبتاٌ درشت و خو شبو دیده میشود . چای سبزازطرق خشك كردن مستقیم برگهای چای (بدون تخمیر شدن ) بدست می آید . چای سبز بعنوان مدر , قابض وپائین آورنده قند خو ن مصرف سنتی دارد .
چا ی كوهی chay-e kuhi
Betony چای كوهی عبارت ازگلهای قرمزرنگ دارای كاسبرگهای پوشیده از كركها ی نقره ای و بلند وبرگهای كشیده و باریك گیاه تو كلیجه با نام علمی:Stachys lavandulifolia Vahl. از تیره نعنا (Labiatae) است كه گیاهی یكساله , علفی دارای كركهای بلند در سرتاسر اندام گیاه است. برگهای كشیده , باریك و متقابل و ساقه های باریك و گلهای بزرگ از مشخصات آنست .
چای كوهی بصورت دم كرده , بعنوان آرام بخش و رفع ناراحتیهای معدی ودستگاه هاضمه مصرف سنتی دارد .
چای مكه chay-e make
Rose Mallowچای مكه قطعاتی است سخت و شكننده به رنگ قرمز و قرمزكم رنگ , به صورت ورقه هائی ضخیم كه یك طرف آنها صاف بوده در طرف دیگر دارای بر گهایی مشخص است . درمیان این قطعات كه حات ناودانی دارند , میوه ها ی كروی با نوك تیز , دارای دم كو تاه و باقیمانده ای از قطعات قرمز رنگی نیز دیده می شوند . این قطعات عبارت از كاسبرگهای گوشتی و قرمز رنگ گیاه چای مكه با نام علمی:Hibiscus gossypifolius Mill از تیره ختمی (Malvaceae) هستند . چای مكه گیاهی یكساله یا پایا تا 2 مترارتفاع است و ساقه ها و شاخه های چوبی و قرمز رنگ دارد . این گیاه بومی نو احی حاره ای است و در بلوچستان ایران نیز كشت می گردد . چای مكه بعنوان پائین آوردنده فشار خون مصرف سنتی دارد .
چشم خروس Cheshm-e Khorus
Paternoster Seedچشم خروس یا چشم عبارت از دا نه های قرمز رنگ و بیضوی شكل و سخت است به بزرگی لوبیای چشم بلبلی در یك طرف آن لكه ای است گرد و سیاهرنگ كه یك نفطه سفید در وسط آن دیده میشود . این دانه ها متعلق به گیاهی است با نام علمی:Abrus precatorius L. از تیرهنخود (Leguminosae ) كه بو می هندوستان بوده از آنجا به ایران وارد می گردد . آبروس گیاهی بالا رونده بوده و ساقه های آن تا 5/1 سانتیمتر قطردارد و بر گهای آن شانه ای و مركب از 10 تا 20 زوج برگچه متقابل است . چشم خروس بعنوان یك داروی سمی معروف بوده و به مقادیر بسیار كم بعنوان نشاط آور و تقویت كننده , مصرف سنتی دارد .
چله داغی chelledaghi
Bieberstein چله داغی قطعاتی از ریشه است كه دارای پوسته چروكیده و تقریباٌ ضخیم برنگ قهوه ای روشن مایل به قرمزاست . قسمت داخلی ا ین قطعات كاملاٌ چوبی بوده دارای رگه های منظم شعاعی میباشند . این قطعات از ریشه ها غده ای گیاه چله داغی به نام علمی:ِBiebersteinia multifida DC.از تیره شمعدانی (Geraniaceae ) بدست می آیند . چله داغی گیاهی پایا دارای ساقه كلفت , مخطط و گلاندار است . گل آذین آن دارای تعدادی زیاد گل می باشد . برگهای آن دو یا سه باربطور شانه ای بریده شده , گلبرگهایش برنگ سفید مایل به زرد است . این گونه در البرز مركزی , مركز ایران , آذربایجان , یزد , اصفهان , بروجرد و كرمان و گرگان رویش طبیعی دارد . چله داغی جهت رفع بیماریهای روماتیسمی بطور سنتی مصرف میشود.
چوبك chubak
Soap Root چوبك كه به زبان آذری چوغان گفته میشود عبارت از ریشه های سخت و استخوانی با پوسته ضخیم دارای شیارهای طولی برنگ متمایل به زرد و قسمت داخلی سفید رنگ است كه طعمی تلخ داشته و در آب ایجاد كف غلیظ پایدار می نماید . این ریشه ها اكثراٌ از گیاه چوبك یا اسپرون بنام علمی:Acanthophyllum squarrosum Boiss از تیره میخك Caryophyllaceae) ) ویا گونه ها ی دیگری ازجنس آكانتوفیلوم می باشند كه گیاهانی تیغ دار و كوسنی شكل هستند . گلهای گیاه سفید رنگ و بطور فر اوان در انتها ی شاخه ها دیده می شوند . گونه فوق درالبرز مركزی , مركز و جنوب شرق ایران رویش دارد چوبك بعنوان شستشو دهنده مصرف سنتی دارد .
حنا hana
Henna حنا عبارت از پودر و یا خرد شده برگهای سبزمات , متمایل به زرد تیره با كناره های كامل و رگبرگ مشخص در وسط برگ است و چنانچه در آب ریخته شود ایجاد رنگ ارغوانی یا قرمز می نماید و ضماد آن پوست بدن را رنگی می كند . این برگها متعلق به گیاه حنا , اینی یا ارقان با نامعلمی:Lawsonia inermis L.از تیره حنا (Lythraceae ) است كه بومی نواحی گرم و مرطوب بوده در استان كرمان و بلوچستان كشت می گردد . بر گهای متقابل چرمی , گلهای سفید یا زرد رنگ و میو ه های كروی كه حاوی د انه های خیلی كوچك است از مشخصات گیاه است .
حنا بعنوان رنگ كننده مو والیاف , مصارف عمده جهانی داشته و همچنین بعنوان بر طرف كننده ترك خوردگیهای پوست و نیزنرم كننده و ضد قارچ مصرف سنتی داشته واز اقلام مهم صادراتی ایران است .
حنظل hanzal
Bitter Apple حنظل یا هندوانه ابوجهل عبارت از پوسته ها ی نازك و سبز یا زرد رنگ و همچنین دانه های قهوه ای رنگ و شفاف حاصل از میو ه ها گیاه هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه با نام علمی : Citrulus colocynthis Schradاز تیره كدو (Cucurbitaceae ) است كه بصورت بو ته هایی گسترده بر روی زمین میباشد . میوه های آن كروی و كاملاٌ شبیه به هندوانه بوده ابتدا سبز رنگ و سپس برنگ زرد روشن در می آیند . پس از خشك شدن میو ه دانه ها در داخل آن آزاد شده در اثر تكان دادن ایجاد صدا می كنند .
حنظل گیاه سمی است و میوه های زرد آن درمقدار بسیار كم بعنوان مسهل و همچنین بعنوان داروی بواسیر و روماتیسم مصرف سنتی دارد .
خارخاسك kharkhasak
Small Caltropsخارخاسك عبارت ازمیوه های چند وجهی و تیغ دار به رنگ سبز مایل به زرد بدون بو با طعم نا مشخص است كه از پنج برچه متحد المركز تشكیل شده است . هر برچه دارای سطحی ناصاف است كه برروی آن تعداد چهار خار بلند و سخت دیده میشود. این میوه ها متعلق به گیاهی است بنام خارخسك یا خسك و با نام علمی:Tribulus terrestris L.از تیره اسپند (Zygophyllaceae) كه گیاهی خزنده و گسترده بر روی زمین است . برگهای بزرگ آن دارای تعداد زیاد برگچه های متقابل بوده پشت آنها كرك دار است .
خارخسك بعنوان مدر وتسهیل دهنده عمل تصفیه خون واعمال كبدی مصرف سنتی دارد .
خاكشیر khakshir
Flixweed Seedخاكشیر یا خاكشی یا تخم خاكشی عبارت از دانه های ریز برنگ زرد آجری یا قهوه ای روشن است كه سطحی ناصاف و شكل بیضی كشیده دارد و یك راس آن بریده و دارای حلقه ای رنگ شفاف است .
در بازار گیاهان دارویی با دو نام خاكشیر شیرین و خاكشیر تلخ دومحصول ارائه می گردد و بررسی انجام شده مشخص نمود كه هر دو نو ع كاملاٌ شبیه بوده و تفاوت رنگ آنها مربوط به تازه بودن و یا كهنگی دانه هاست . هر دودانه متعلق به گیاه خاكشی یا خاكشیر با نام علمی:Descureania Sophia (L) Schur.از تیره شب بو (Cruciferae) است خاكشی گیاهی علفی است به بلندی تا 80 سانتیمتر كه در قسمت پائین بر گهایی با دمبرگهای دراز و انشعابات شویدی دارد . میوه آن خورجین راست با برجستگیهای تسبیحی است.
خاكشیر بعنوان رفع گرمازدگی و ضد اسهال مصرف سنتی دارد .
ختمی Khatmi
Hollyhock ختمی دارای دو نمونه بصورت گل و ریشه در بازار گیاهان دارویی میباشد .
گل ختمی ، عبارت از گلهایی با گلبرگهای سفید ، آبی یا زرد رنگ دارای كاسبرگ های سبز رنگ و دوردیفه است و بساك پر چمهای آن زرد كمرنگ یا نخودی می باشد . بهمراه گلها اغلب میوه های گرد و پهن گیاه نیزمشاهده می گردند كه از 12 تا 36 برچه تشكیل شده اند .
ریشه ختمی ، عبارت از قطعاتی است چوبی و سخت به رنگ سفید متمایل به قهوه ای روشن با پوسته ای نازك وطعم تلخ كه در مجاورت با آب لعاب فراوان ایجاد می نماید .
این گلها ، میو ه ها و ریشه های متعلق به دو گونه از گیاه ختمی با نامهای علمی:Alcea lavateriflora (DC). Boiss.Alcea digitata (Boiss.)Alef.تصویر اول:
از تیره( Malvaceae ) پنیرك می باشند كه گیا هانی علفی بوده ساقه بلند و بدون انشعابات جانبی و برگها ی پنجه ای مركب از سه تا پنج لوب عمیق از مشخصات ظاهری آنهاست.
گل وریشه ختمی بعنوان لینت بخش و مدر بعنوان شستشو دهنده ، ضد عفونی كننده ویا التیام بخش زخمها وجراحات پوست مصرف سنتی فراوان دارند.
در منابع موجود ختمی را اكثرا گونه ای با نام علمی:Althea officinalis L. (Malvaceae) دانسته اند كه گونه معروف دارویی و رسمی ختمی دردنیا است. این گونه به دلیل داشتن گلها یی سفید یا زرد رنگ كه ازدو سانتی متر بلند تر نمیباشد و همچنین مجموعه بساك پرچمهای آن كه ارغوانی مایل به قهوه ای بوده و نیز میوه های آن از هشت تا بیست و پنج برچه یك خانه ای تشكیل شده است ، با نمونه بازار دارو یی كه شرح آن فوقاٌ داده شده تفاوت دارد و هرچند این گونه بومی ابران است لیكن به دلیل انتشار بسیار كم ومحدود جمع آوری آن درسطح وسیع صورت نمی گیرد و لذا به بازار گیاهان دارویی ایران نیز عرضه نمیشود .
تصویر دوم:
خردل سفید khardal-e sefid
White Mustardخردل سفید دانه هائی گرد و پهن به برزگی تا 2 میلیمتر برنگ سفید مایل به زرد است كه مغز دانه آن زرد رنگ می باشد و چنانچه در آب سرد قرار داده شود مقدار قابل تو جه لعاب از لایه سطحی آن خارج میشود . ---
این دانه ها متعلق به خردل سفید با نام علمی:sinapis alba L.از تیره شب بوCruciferae) ) است خردل سفید گیاهی علفی و پوشیده از كر كهای خشن است. میوه كشیده ودرانتها منقار دار آن از علائم مشخصه گیاه است .
خردل سفید بعنو ان چاشنی و ملین و رفع تبها نو به ای مصرف سنتی دارد .
خردل سیاه khardal-e syah
Black Mustard خردل سیاه دانه های قرمز تیره و كمی كو چكتر از دانه خردل سفید است كه بو طعم تند داشته در آب ایجاد موسیلاژ فراوان می كند و بسیار سوزاننده است . این دا نه ها متعلق به گیاه خردل سیاه با نام علمی:Brasassica nigra (L.) Kochاز تیره شب بو (Cruciferae ) است خردل سیاه گیاهی علفی یكساله است كه سا قه ای به رنگ سبز مایل به آبی داشته گلهای آن زرد رنگ و بوی مشخص دارد . میوه آن كو تاه ومنتهی به منقاری نازك و كوتاه بوده و حالت چسبیده به ساقه را دارد .
خردل سیاه بعنوان چاشنی و همچنین تهیه روغن خوراكی و بعنوان ضماد برای درد های عضلانی و نیز ملین مصرف سنتی دارد .
خشخاش khashkhash
Opium popy خشخاش عبارت از تكه هایی از پوست میوه یا كپسول استو انه ای و یا كروی دارای یك دم برجسته و یك بخش تاج مانند كاملاٌ چتری مشخص است كه رنگی زرد روشن داشته بر روی آن محل تیغ خوردگی به صورت خطوط مو ازی و مورب را می تو ان مشاهده نمود . قسمت داخلی این قطعات دارای تعداد زیادی پره ها ی مو ازی است . این میوه های شكسته شده متعلق به گیاه خشخاش و یا كوكنار با نام علمی:Papaver somniferum L. از تیره خشخاش (papaveraceae) است كه گیاهی علفی و تا ارتفاع 2 متر هم می رسد برگهای سبز غبار آلود ،گلهای درشت و زببا به رنگها سفید تا صورتی ، میو ه ها ی درشت و كپسول مانند با یك تاج مشخص در بالا از مشخصات بارز گیاه است . از میو ه های نارس و در زمانی كه كاملاٌ سبز رنگ است در اثر تیغ زدن تر یاك می گیرند .
پوست خشخاش بعنوان ضد درد و آرام بخش و خو اب آور مصرف سنتی دارد .
چنانچه كپسول بر روی گیاه باقی بماند ، در آن صورت فرصت خو اهد داشت تا كاملاٌ رشد كرده و كامل شود و در این حالت دا نه های آن كه ریز ، سفید ، زرد رنگ یا تیره، به شكل كلیه با تزئینات لانه زنبوری هستند ، دارای مقدارقابل تو جهی روغن با طعم مطبوع و كمی تلخ می شوند و به مصرف خوراكی می رسند .
خلال نارنج khalal-e narenj
Bitter Orange peel خلال نارنج تكه های باریك ودراز ، خشك شده برنگ نارنجی یا زرد پررنگ حاصل از پوسته رویی میو ه های نارنج است كه از گیاه نارنج به نامهای علمی:Citrus aurantium L. از تیره سداب Rutaceae) ) بدست می آید . نارنج گیاهی درختی با برگهای چرمی و خاردار و میوه های درشت نارنجی رنگ است ودرشمال وجنوب ایران كشت میشود . غالباٌ خلال نارنج با خلال پوست پر تقال عرضه می گردد .
خلال نارنج برای تهیه مربا و بعنوان آرام بخش و ضد نفخ مصرف سنتی دارد
خو اجه باشی khajebashi
Cotton thistle seedخو اجه باشی عبارت از دا نه های گو ه ای شكل با سرپهن و دایره ای شكل دارای برجستگی دو طبقه گنبدی شكل است . رنگ آن نوك مدادی كمرنگ تا پر رنگ و گاهی تیره ، تقریباٌ چهاروجهی با خطوط افقی كمی مورب و برجستگیهای زره دار و یك زائده اشكی درقسمت پائین است . این دا نه ها مربوط به گیاه شكاع یا شكاعی با نام علمی:Onopordon acanthium L.از تیره كاسنی (Compositae) است .
شكاع گیاهی است چند ساله دارای خار های فر اوان بر روی تمام قسمتهای گیاه است . كاپیتول آن بزرگ نیمه كروی با گلهای لوله ا ی بلند صورتی رنگ و بر گهای آن دارای لوبهای فراوان و پر خار است .
خواجه باشی در طب سنتی ایران بعنوان مدر، معرق و ضد تب و ضد درد مصرف دارد .
خولنجان khulanjan
Galangal خولنجان عبارت از ریزومها سخت و سفت برنگ قرمز مایل به قهوه ای ، دارای خطوط سفید رنگ و محل افتاده سا قه های هوایی گیاه قولنجان یا خولنجان كبیر با نام علمی:Alpinia officinarum Hance از تیره زنجبیل Zingibriaceae) ) است كه بوئی مطبوع و طمعی تند و معطر دارد .
خولنجان گیاه پایا بومی چین و هند بوده در ایران رویش ندارد .
برگهای غلاف دار ، درازو نوك تیز با یك رگبرگ مشخص و رگبرگهای فرعی موازی ، گلهای سفید مایل به سبز بصورت خوشه ای ، از مشخصات آن است .
خو لنجان همانند زنجییل بعنوان باد شكن و نیرو دهنده و نیز در رفع درد دندان مصرف سنتی دارد .
دارچین darchin
cinnamon دارچین یا دارچینی عبارت از قطعات خشك و لوله ا ی شكل است كه قسمت داخلی آن برنگ حنایی تیره و قسمت خارجی آن قهوه ای است و بو ئی مطبوع و طعمی تند و مطبوع دارد . این قطعات خوشبوازپوست ساقه ها و شاخه های درخت دارچین با نام علمی:Cinnamomum zeylanicum Neesاز تیره برگ بو ( Lauraceae) بدست می آید . دارچین درختی است بومی هند و دیگر مناطق گرم و مرطوب اطراف آن ودر ایران رویش ندارد . این درخت همیشه سبز بوده و بر گهای چرمی شكل تقریباٌ متقابل و گلهای سفید رنگ و میوه سته ای برنگ قهوه ای مایل به آبی دارد .
دارچین بعنوان نیرودهنده ، قابض و بخصوص عطر و طعم دهنده و نیز به صورت ادویه مصرف سنتی دارد .
دار فلفل darfelfel
Long pepper دار فلفل دراز عبارت از قطعات لوله ای و باریك كه اجتماعی از میوه های گیاه به رنگ سیاه یا فیلی تیره می باشد. این قطعات متعلق به گیاه دار فلفل با نام علمی:Piper longum L.
از تیره فلفل ( Piperiaceae ) است كه گیاهی است بوته ای با برگهای متناوب ، بیضوی و قلبی شكل و گلهائی مجتمع به صورت سنبله كه معمولا ٌ به حالت قائم درمحل اتصال دمبرگ ها به ساقه قرار می گیرند . این گیاه بومی هند بوده و در ایران رویش ندارد .
دارفلفل بعنوان هضم كننده غذا ، مقوی معده و مدر مصرف سنتی دارد .
درمان سفیده darman sefide
Persian fritillary
درمان سفیده عبارت از غده های زیرزمینی سفید رنگ ، با بویی مشخص و طعم تند و تلخ است كه از گیا ه درمان سفیده با نام علمی:Fritillaria Persica L.از تیره لاله (Liliaceae) بدست می آید . درمان سفیده گیاه است پایا ،دارای برگهایی كشیده و باریك كه به صورت غلافی ساقه گیاه را در برمیگیرند و گلهای زرد رنگ آن بصورت خوشه ای در انتهای ساقه اصلی دیده میشوند . ریشه گیاه غده ای تقریباٌ كروی است . این گیاه در غرب ایران می روید .
پودر حاصل از درمان سفیده بعنو ان ضد عفونی و در مان كننده زخمها سطحی مصرف سنتی دارد .
درمنه dermane
Wormwood درمنه یا شیح ، قطعاتی به رنگ سبز ، سبز مات و كركدار ، با بوئی بسیار قوی و معطر است كه شامل برگها و كاپیتولهای تخم مرغی یا كروی شكل و كوچك می باشد . این قطعات از گیاه درمنه با نام علمی:Artemisia sieberi Besser از تیره كاسنی (Compositae ) كه در اكثر نقاط ایران گسترش فراوان دارند به دست می آید .
درمنه گیاهی است پایا با برگهایی كه اغلب بریدگیهای كوتاه دارند وسا قه های چوبی شده و زاویه دار و همچنین كلهای بسیار كوچك و بصورت خوشه ای از مشخصات عمومی آن است . درمنه بعنوان ضد انگلهای گوارشی ، رفع سرما خوردگی ، مصرف سنتی دارد
درمنه تركی dermane-e torki
Lamb`s Quarterدرمنه تركی به رنگ سبز كم رنگ یا زرد رنگ شامل شا خه ها و خرد شده برگها و اجتماعات خو شه ای از گلهای گرد وكوچك بوده دارای بوی قوی شبیه به بوی درمنه می باشد این سرشا خه ها متعلق به گیاهی است بنام درمنه ترك و با نام علمی:Chenopodium botrys L. از تیره چغندر Chenopodiaceae) ) می باشند كه گیاهی علفی ، انشعابات زیاد و بریدگی های نامنظم و زیاد دارد و گل های آن كوچك و خوشه ای است این گیاه به صورت فراوان درایران رویش دارد . درمنه تركی به صورت بخور برای رفع زكام و تنگی نفس و بصورت دم كرده جهت رفع انگلهای روده ای مصرف سنتی دارد .
دم آلبالو dom-e albalu
Willd Cherry Tailدم آلبالو عبارت از دم میوه هائی است كه باریك و كشیده و بصورت دو شاخه ، برنگ قهوه ای روشن دیده میشود . این قطعات متعلق به در خت آلبا لو با نام علمی:Cerasus vulgaris Mill. ازتیره گلسرخ است (Rosaceae) است . آلبالو درختی است زیبا كه در اغلب نقاط ایران كشت می گردد . گلهای سفید و زببای آن قبل از باز شدن برگها روی درخت ظاهر میگردد و ظاهری بسیار زیبا در بهار ایجاد مینماید
میوه های كاملاٌ مدور و قرمز رنگ، برگهای دندانه دار و سا قه های قرمز رنگ كه پوسته پوسته می گردد از مشخصات ابن درخت است . دم آلبالو مخلوط با دم گیلاس بعنوان داروی مدر و سنگ شكن مصرف سنتی دارد
دم اسب dom-e asb
Horse tail دم اسب عبارت از قطعات خرد شده سا قه ها ی بند بند و تو خالی است كه در هر بند آن فلس غشایی و دندانه دار دارد و همچنین قطعاتی از شا خه های نازك و بند بند و بسیار شكننده در آن دیده میشود . این قطعات متعلق به گیاه دم اسب یا قنطریون با نام علمی:Equisetum arvense L. ازتیره دم اسب ( Equisetaceae) است. دم اسب گیاهی علفی ودو پایه، دارای ساقه هایی بندبند و توخالی است كه انشعابات زیادی درهر بند داشته و شاخه های آن باریك ونخی شكل می باشند .
دم اسب بعنوان یك داروی مدرمصرف سنتی دارد .
دم گیلاس dom-e gilas
Gean Cherry Tailدم گیلاس عبارت از دم میوه هائی است باریك و مدور برنگ قهوه ای روشن كه بصورت تك شاخه دیده میشود و دردو طرف برجستگی دارد . این قطعات متعلق به درخت گیلاس بانام علمی:Cerasus avium (L.) Moench از تیره گلسرخ (Rosaceae) است . گیلاس درختی است زبیا كه انشعابات جوان آن صاف و سبز و سپس قهو ه ای یا سرخ براق میشود . گلهای آن سفید رنگ دارای پایك بلند ، است .
دم گیلاس به عنو ان داروی مدر، مصرف سنتی دارد .
دهن باز دهن بسته dahan baz dahan baste
Forest pepper دهن بازدهن بسته عبارت از میوه های نسبتاٌ كروی برنگ خاكستری تیره یا قهوه ای رنگ است كه گیاه بسته بوده و غالباٌ یك شكاف باز شده دو بخش نیم كروی و پیاله ای كه از یك طرف به یكدیگر متصل میباشند را درست می كند . این میوه ها حاوی تعداد زیادی دا نه ها سیاهرنگ دارای لایه موسیلاژی است و متعلق به گیاهی با نام علمی:Toddalia asiatica Lam.می باشد .این گونه از تیره سداب Rutaceae) ) بوده گیاهی بالا رونده ، همیشه سبز و بومی هندوستان است . پوست ساقه آن قهوه ای مایل به زرد و صاف ، برگهای آن متناوب و سه برگچه ای و گلهائی برنگ سبزیا زرد دارد .
دهن بازدهن بسته بعنوان تب بر ، تقویت كننده و برطرف كننده اسهال خونی مصرف سنتی دارد .
رازیانه razyane
Fennel رازیانه یا بادیان میو ه هایی استونه ای، برنگ سبز روشن متمایل به زرد كه از دو بخش تشكیل شده است . هر بخش بیضی شكل ، كشیده آن دارای 5 خط بر جسته طولی در خارج ودر قسمت داخلی ، بخش سیاهرنگ دانه دیده میشود . این میو ه ها كه بوئی مطبوع و طمعی شیرین دارد متعلق به گیاه رازیانه یا بادیان سبزیا رازیانج با نام علمی: Foeniculum vulgare Mill ازتیره چتریان (Umbelliferae) است . رازیانه گیاهی است علفی با برگها ی بسیار منشعب ونخی شكل آن وخطوط موازی در سرتاسر گیاه .
رازیانه به عنوان ضد نفخ و مقوی و مدر مصرف سنتی داشته ، عرق حاصل از این میوه ها نیز به همین منظور مصرف میگردد . رازیانه از اقلام صادراتی ایران است .
رنگ rang
Indigo رنگ یا رنگ كرمانی ، پودری است سبز رنگ ، بدون بو، با طمعی تلخ كه در اثر مجاورت با آب ایجاد رنگ تیره می نماید . این پودر از بر گهای گیاه رنگ ، نیل یا شمل و با نام علمی:.Indigofera argentea Burm.f
از تیره پروانه واران Leguminosae) ) حاصل میشود . نیل درختچه ای است شبیه به حنا كه در بلو چستان رویش دارد .
رنگ جهت تهیه رنگهای آرایشی و صنعتی مصرف عمده داشته بطور سنتی نیز به همین مصارف می رسد و از اقلام مهم صادراتی ایران است .
روناس runas
Madder Root روناس قطعات نازك سخت و قرمز رنگ است كه پوسته رویی آن كمی قهوه ای رنگ و قسمت داخلی آن قرمز روشن ، طعمی تلخ داشته در اثر مجاورت با آب ایجاد رنگ قرمز می نماید . این قطعات ریشه های گیاه روناس یا روین است با نام علمی:Rubia tinctorium L. از تیره سداب (Rubiaceae ) كه گیاهی علفی و بالارونده دارای ساقه ای چهار گوش و بند بند بوده ، در هر بند تعداد 2 برگ و 4 گوشوارك كاملاٌ شبیه به یكدیگر دیده میشوند . در تمام طول ساقه آن كركهای خشن و قلاب مانند مشاهده می گردد .
روناس بعنوان ادرارآور و بند آورنده خون و تقویت كننده مصرف سنتی دارد و یكی از رنگهای مهم گیاهی و صادراتی است
ریش بز rish boz
Ephedra ریش بز عبارت از قطعات سبز مایل به زرد وبندبند است . این قطعات از پایه ها مختلف درختچه ارمك یا ریش بز یا هوم یا افدرا تهیه می گردد كه عبارت از گونه های مختلف جنس Ephedra و اكثراٌ گونه های :Ephedra. intermedia Schr .et Mey
Ephedra. strobilacea Bge ex Lehm
Ephedra. procera F. et M از تیره افدرا Ephedraceae) ) میباشند هوم گیاه با سابقه استفاده چندین هزار ساله است كه ظاهری درختچه ای پر انشعاب برنگ سبزمایل به زرد دارد و در دو پایه جدا از هم مشاهده میگردد . برگهای آن به صورت فلسهای كوچك قهوه ای رنگ و در محل بند ها قرار دارند .
ریش بز سمی بوده لیكن بمقدار دارویی بعنوان برطرف كننده سرما خوردگی و ضد درد مصرف سنتی دارد .
ریشه ایریسا rishe-e irisa
Orris Root ریشه ایریسا یا بیخ بنفشه عبارت از قطعات خشك و دراز با سطح نا صاف و فرورفتگیها و بر جستگیهای حلقوی ، به رنگ قهوه ا ی روشن متمایل به رنگ بنفش است . این قطعات كه بویی ملایم ومطبوع و طعم كمی تند تر از نشاسته دارند و ریزومهای متعلق به گو نه های زیر از جنس زنبق با نامهای علمی:Iris germanica L.
Iris spuria Pall
Iris Pseudoacorus Lاز تیره زنبق (Iridaceae) است . جنس زنبق گلبرگهایی شبیه به كاسبرگها و رنگهای بنفش، آبی ، زرد یا سفید دارد و بر گهای آن باریك و كشیده و با پهنك مشخص است . ریشه ایریسا بعنوان مدر ،خلط آور ، ضد انگلها روده ای و نیز اثرات مسهلی مصرف سنتی دارد .
ریشه گزنه rish-e gazane
Nettle Root ریشه گزنه عبارت از قطعاتی است به رنگ سفید كثیف گره دار بندبند و بسیار سخت و سفت با خطوطی طولی تابیده شده و انشعابات بر جسته در گره ها , این قطعات كه دارای یك كانال تو خالی طولی است ، ریزومهای گیاه گزنه یا قریص با نام علمی:Urtica dioica L.از تیره گزنه Urticaceae) )است كه به غلط ریشه گزنه گفته میشود . گزنه گیاهی است دو پایه پوشیده از كركهای گزنده با سا قه های چهار گوش و بر گهای دوبدو متقابل و گل آذین خوشه ای گزنه بطورخودرو در كلیه نقاط رویش دارد ریشه گزنه بعنو ان مدر بسیار قوی ورفع نا راحتیها ی پروستات مصرف سنتی دارد .
قطره اورتان (Urtan ) داروی برطرف كننده تورم پروستات از آن ساخته شده است .
ریوند rivand
Rhubarb ریوند یا ریوند چینی عبارت از قطعات ضخیم ، در دو طرف كمی پهن ، برنگ قر مز مایل به قهوه ای كه از قسمتهای یقه و ریشه گیاه رویوند و یا رویوند چینی است نام علمی:Rheum Palmatum L.از تیره علف هفت بند ( Polygonaceae ) كه بومی چین و شوروی بوده و به ایران وارد میشود .
ریوند گیاهی است پایا دارای برگهای پهن و بزرگ . گسترده بر روی زمین و گلهائی به صورت مجتمع دریك خوشه غیر متر اكم.
ریوند بعنوان دارویی ملین و برطرف كننده ناراحتی های كبدی مصرف سنتی دارد .
زدو zedu
Cherry Gum زدو عبارت از قطعات شیشه ای شفاف ، به صورت گلو له های زرد یا قرمز رنگ است كه در اثر تماس با آب حالت چسبنده پیدا می كند . این قطعات نوعی صمغ حاصل از تنه درختان گیلاس ، زردآلو ، آلو ، بادام به نامهای علمی :Prunus avium (L.) Moench
Armeniaca vulgaris Lamk
Prunus domestica L.
Amygdalus communis L.ازتیره گلسرخ Rosaceae) ) است كه درختان باغی بوده در اغلب نقاط ایران كشت میگردند . در اثر خراش های طبیعی یا مصنوعی صمغ این گیاهان خارج شده و در مجاورت هوا سفت و سخت میشود .
زدو به عنو ان قوام دهنده و ضماد و نیز برا ی تهیه چسب ، مصرف سنتی دارد .
زرچوبه zarchube
Turmeric زرچوبه یا زرد چوبه عبارت از قطعاتی زرد رنگ با عطر و طعم مطبوع است كه سطحی نسبتاٌ صاف دارد و نقاط فرو رفته بر روی آن دیده میشود . این قطعات كه سر یعاٌ رنگ زرد خود به آب پس می دهند ، ریزومهای گیاه زردچوبه یا عروق صفر با نام علمی:Curcuma longa L.
از تیره زنجبیل (zingiberaceae ) هستند . زرد چوبه گیاه پایا ، به ارتفاع یك تا یك و نیم متر است و برگهائی بزرگ بدون دمبرگ با غلاف مشخص و گلهائی سنبله ای زرد دارد . زرد چوبه بومی هند بوده و از آنجا به ایران صادر میگردد . زردچوبه علاوه بر مصارف ادویه ا ی ، بعنوان ترمیم كننده ، محرك اعمال هضم و بر طرف كننده عو ارض كبدی،مصرف سنتی دارد .
زرشك آبی zereshk-e abi
Common Berberry زرشك آبی عبارت از میوه های استو انه ای برنگ قر مز تیره خشك ، دارای دانه ، با سطح چروكیده و طمعی ترش است كه در اثر خیساندن در آب ازخود رنگ قر مز پس میدهد . این میوه ها متعلق به درختچه زرشك وحشی بانام علمی:Berberis integerrima Bge.
Berberis densiflora Boiss.از تیره زرشك Berberidaceae) ) است كه گیا هان خاردار بوده ساقه های ضخیم و گره دار برنگ قهوه ای یا ارغو انی ، بر گهایی چرمی و گل آذین خو شه ای داشته در نقاط شما ل غربی ومركزی ایران پراكندگی وسیع دارند .
آب حاصل از خیساندن زرشك آبی بعنوان صفرابر مصرف سنتی دارد .
زرشك بی دانه zereshk-e bidane
Barberry زرشك بی دانه یا زرشك پلوئی عبارت از میوه های استو انه ای شكل ، نرم ، به رنگ قرمز روشن و طمعی ترش و بدون دانه است كه از درختچه زرشك بنام علمی:Berberis vulgaris L. از تیره زرشك Berberidaceae) ) بدست می آید . زرشك درختچه ای با خار های یك تا سه شاخه و سا قه هایی شیاردار كه ابتدا زرد مایل به قهوه ای وپس از چندی خاكستری رنگ می گردند .
زرشك بعنوان عطر و طعم دهنده و همچنین تسهیل كننده اعمال كبد مصرف سنتی دارد
زرمباد zorombad
Zedoary زرمباد عبارت از قطعاتی تقر یباٌ گرد ، زردنگ كمی روشن تر از زرد چوبه است كه از پوسته ای ضخیم و چروكیده وقسمت داخلی سفت ومحكم دارد این قطعات عبارت از ریزمهایی است با بوئی ضعیف تر از زرد چوبه متعلق به گیاه زرمباد با نام علمی:Curcuma zedoaria Rosc. از تیره زنجبیل (zingiberaceae ) كه بومی هندوستان بوده و از آنجا به ایران وارد می گردد . زرمباد گیاه پایا و علفی است كه بر گهایی بدون كرك و نو ك تیز دارد و گلهای آن مجتمع به صورت سنبله است . زرمباد علاوه بر مصارف ادویه ای ، بعنوان نیرو دهنده ، معطر ، ضد التهاب و ترمیم كننده زخمها مصرف سنتی دارد .
زعفران zafaran
Saffronزعفران قطعاتی است میله ا ی شكل برنگ قرمز متمایل به زرد یا قرمز پررنگ كه بو و طمعی مطبوع دارد ، در مجاورت با آب ایجاد رنگ قرمز یا نارنجی پررنگ می كند و هر كدام به صورت سه شاخه در قسمت بالا باز میشوند . این قطعات میله ای عبارت از خامه و كلاله سه شاخه گیاه زعفران با نام علمی:Crocus sativus L. از تیره زنبق (Iridaceae ) است كه گیاهی علفی پایا دارای غده زیرزمینی بوده برگهای باریك و نو ك تیز و گلها ی آبی رنگ دارد . زعفران در نقاط شرقی و مركز ی ایران به صورت كاشته شده دیده میشود .
زعفران كه از اقلام مهم صادراتی ایران است ، بعنوان تقویت كننده و نشا ط آور و تهیه عرق زعفران با اثرات مشابه و نیز بعنوان عطر و طعم دهنده، استفاده سنتی دارد .
njavan.com
