هدف بنده از توضيح اين سندرم شيوع نسبتا زياد آن در خانمها و يکي از عوارض بالقوه پرعارضه آن يعني افزايش هورمونهاي مردانه مي باشد.
سندرم تخمدان پلي کيستيک چيست؟
سندرم تخمدان پلي کيستيک يکي از علل شايع اختلالات هورموني در خانمها مي باشد،
اسم اين بيماري ناشي از ضايعاتي است که در تخمدانها ايجاد مي شود، که در آن هر دو تخمدان پر از کيستهاي متعدد شده و بزرگ مي شوند. اين کيستها در لايه بيروني تخمدانها تشکيل مي شوند و ظاهر کيستيک به تخمدان مي دهند (شکل ضميمه). سندرم تخمدان پلي کيستيک موارد زير را در خانمها تحت تاثير قرار مي دهد: عادات ماهيانه، باروري، ميزان هورمونها، قلب، عروق خوني و ظاهر فرد. در اين خانمها بطور تيپيک ميزان هورمونهاي مردانه (آندروژنها) افزايش مي يابند، عادات ماهيانه آنها يا قطع مي شود و يا اينکه بطور مکرر دچار خونريزي مي
شوند. چه تعداد از خانمها به اين بيماري مبتلا مي شوند؟ در حدود يک در 10 تا يک در 20 خانم هائي که در سن باروري قرار دارند اين سندرم ايجاد مي شود. در آمريکا 5 ميليون خانم مبتلا به آن هستند و اين بيماري مخصوص خانمهاي بزرگسال نيست حتي در دختر بچه هاي 11 ساله نيز ديده شده است.
علت سندرم تخمدان پلي کيستيک چيست؟
علت اصلي آن نامشخص است. ولي عده اي از دانشمندان معتقد هستند که اين بيماري داراي يک زمينه ژنتيکي است. در خانمهائيکه مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک هستند، احتمال اينکه مادر و خواهر مبتلا به اين بيماري داشته باشند بيشتر از جمعيت عادي است. اختلال اصلي پس زمينه اي در اين بيماران، اختلالات هورموني است. تخمدانها در خانمهاي طبيعي نيز هورمون مردانه توليد مي کنند، ولي در خانمهائيکه مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک هستند ميزان توليد هورمونهاي مردانه بشدت افزايش مي يابد. مقادير زياد هورمونهاي مردانه توليد و آزاد شدن تخمک در خانمها را مختل مي کنند. عده اي از دانشمندان معتقد به وجود رابطه ما بين اين بيماري و انسولين خون هستند. انسولين هورموني است که از لوزالمعده ترشح شده و در متابليسم مواد قندي دخالت، و سبب توليد انرژي در بدن مي شود. بسياري از خانمهائيکه مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک هستند، داراي مقادير زيادي از انسولين در خون هستند، چون در مصرف کردن آن دچار مشکل مي باشند. بنظر مي رسد انسولين زيادي سبب افزايش توليد هورمونهاي مردانه مي گردد. افزايش هورمونهاي مردانه در خانمها سبب موارد زير مي شود: ريزش موي سر، رشد موهاي زائد بدن، کلفت شدن صدا، بزرگ شدن کليتوريس، افزايش وزن و ايجاد اختلال در تخمک گذاري.
علائم سندرم تخمدان پلي کيستيککدامها هستند؟
اين علائم از فردي به فرد ديگر متغير هستند، ولي عبارتند از:
ناباروري: بعلت عدم تخمک گذاراين افراد مبتلا به ناباروري مي شوند. يکي از شايعترين علت ناباروري در خانمها، سندرم تخمدان پلي کيستيک است.
قطع عادت ماهيانه و يا عادات
ماهيانه نامنظم
پر موئي، که در آن موي صورت،
سينه، پشت و اندامها افزايش پيدا مي کنند
کيستهاي متعدد در تخمدانه
جوش صورت، پوست چرب و شوره سر
افزايش وزن و چاقي که بيشتر در
ناحيه دور کمر است
ريزش موي سر و طاسي که در آن محل
رويش مو در پيشاني، مثل مردان عقب نشيني کرده و حتي ممکن است خانم مبتلا به طاسي شود.
تکه هائي از پوست نواحي گردن،
ازوها، سينه و کشاله ران تغيير رنگ داده و تيره مي شوند.
منگوله هاي پوستي بويژه در ناحيه گردن
درد در ناحيه لگن
اضطراب و افسردگي
چرا خانمي که مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک است دچار مشکل در عادت ماهيانه و ناباروري مي شود
تخمدانها محلي هستند که تخمک در آن توليد مي شود. تخمدانها حاوي کيسه هاي ظريف پر از مايع مي باشند که به آنها فوليکول يا کيست مي گويند. با رشد تخمک، مايع در داخل اين فوليکولها تجمع مي يابد. وقتي تخمک به حالت رسيدگي مي رسد، فوليکول پاره شده تخمک آزاد مي شود و از طريق لوله هاي رحمي وارد رحم مي شود تا باروري احتمالي اتفاق بيفتد. اين روند را تخمک گذاري مي گويند. در خانمي که مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک است، تخمدانها هورمونهاي لازم براي رسيدن تخمکها را توليد نمي کنند و در نتيجه تخمک گذاري اتفاق نمي افتد. در حقيقت بعضي از فوليکولهاي بزرگ شده بعلت نترکيدن بصورت کيست باقي مي مانند. بعد از تخمک گذاري در خانمها تخمدانها شروع به ترشح هورمون پروژسترون مي کنند، بنابراين وقتي تخمک گذاري نباشد، پروژستروني نيز توليد نمي شود. فقدان هورمون پروژسترون سبب مي شود که يا عادت ماهيانه قطع شده و يا اينکه آن نامنظم شود. علاوه از آن، تخمدانها شروع به توليد مقادير زيادي هورمونهاي مردانه مي کنندکه آنها نيز سبب عدم تخمک گذاري مي شوند.
چگونه من مي توانم بفهمم که آيا مبتلا به سندرم تخمدان پلي کيستيک هستم يا نه؟
يک تست منفرد براي تشخيص سندرم تخمدان پلي کيستيک وجود ندارد. پزشک شما ممکن است يک يا چند تا از آزمايشات زير را انجام دهد تا بتواند مشکل شما را تشخيص دهد
تازيخچه پزشکي:
پزشک از شما در مورد تغييرات عادت ماهيانه، علائمي که داريد و تغيير وزن احتمالي پرسش مي کند.
معاينه فيزيکي:
پزشک شما را از نظر وجود علائم فوف الذکر معاينه مي کند. آزمايشات خون: مهمترين قسم تشخيص هستند که در آن آزمايشات بخصوص را پزشک براي شم درخواست مي کند. سونوگرافي که به راحتي کيست تخمدان را تشخيص مي دهد.
سندرم تخمدان پلي کيستيک چگونه درمان مي شود؟
درمان قطعي براي آن وجود ندارد ولي بايد بيمار درمانهاي لازم را دريافت کند تا از عوارض بيماري کاسته شود. نوع درمان به مقدار زياد به خود بيمار نيز بستگي دارد، اينکه مي خواهد حامله شود يا نه و اينکه مي خواهد شانس بيماري قلبي و ديابت را کاهش دهد يا نه؟ بسياري از بيماران به مجموعه اي از درمانها براي رسيدن به اهداف فوق نيازمند هستند:
ايجاد تغييرات در روش زندگي:
بسياري از اين بيماران چاق و داراي اضافه وزن هستند. بنابراين کاهش وزن، استفاده کمتر از مواد قندي و استفاده بيشتر از سبزيجات و ميوه جات کمک کننده مي باشند.
تجويز قرصهاي ضد حاملگي:
براي خانمهائي که نمي خواهند حامله شوند، تجويز قرصهاي ضد حاملگي سبب کنترل عادات ماهيانه، سبب کاهش هورمونهاي مردانه و سبب بهبود جوش صورت و بدن مي شود. بايد بخاطر داشته باشيد که همينکه قرصها قطع شوند، دوباره عادات ماهيانه نامنظم مي شود. نوع قرص ضد حاملگي نيز مهم است از بعضي از داروهاي ضد ديابت نيز استفاده مي شود. آنها ميزان هورمونهاي مردانه را کاهش داده و سبب طبيعي شدن عادت ماهيانه مي شوند. منتهي استفاده از آنها بايد حتما با نظر پزشک باشد. از داروهاي ضد ديابت که قند خون را کاهش مي دهند نبايد استفاده کرد. داروهاي باروري: مي توان براي کمک به باروري در خانمهائيکه مي خواهند صاحب فرزند شوند از آنها استفاده کرد. دروهاي کاهش دهنده هورمون مردانه: گاها لازم است براي جلوگيري از عوارض سوء هورمونهاي مردانه، از داروهائيکه توليد هورمونهاي مردانه را کمد مي کنند استفاده کرد. گاها براي رها شدن تخمکها و باردار شدن، توسط جراحي فوليکولها را سوراخ مي کنند.
دکتر مخمدرضا صفری نژاد
متخصص ارولوژی
