اندومتر به لایه داخلی پوشاننده حفره رحم می گویند. ضخامت این لایه بستگی به میزان ترشح استروژن بدن دارد.
در زمان قبل از یائسگی ضخامت اندومتر در جواب به میزان استروژن ترشح شده در بدن طی یک سیکل عادت ماهیانه می باشد. وقتی ضخامت اندومتر به حداکثر برسد، عادت ماهیانه اتفاق می افتد. در زنان پس از یائسگی ضخامت اندومتر از ماهی به ماه دیگر تغییر نمی کند و این نشان می دهد که سطح استروژن در این دوران کاهش یافته و چندان تغییر نمی یابد.
ضخامت اندومتر یک پارامتری است که در سونوگرافی و ام.آر.آی به طور روتین اندازه گیری می شود و در سنین مختلف متفاوت است. چنانچه در سنین باروری باشد، بسته به اینکه در چه زمان از دوره عادت ماهیانه باشد مقدار آن متفاوت است.
در دوره عادت ماهیانه ضخامت آن از ۲ الی ۴ میلیمتر متغیر است. از اتمام عادت ماهیانه تا چهاردهمین روز سیکل، ۵ الی ۷ میلیمتر است. قبل از تخمک گذاری ۱۱ میلیمتر و نزدیک به عادت ماهیانه به ۱۶ میلیمتر می رسد. زمانیکه یکسال و یا بیشتر عادت ماهیانه اتفاق نیفتد، زن یائسه تلقی می شود و بعد از آن نباید خونریزی واژینال داشته باشد. حتی لکه بینی بعد از یائسگی غیر طبیعی است و باید به پزشک اطلاع داده شود.
ضخامت اندومتر بعد از یائسگی به طور نرمال کم بوده و زیر ۵ میلیمتر می باشد. اگر ضخامت از این مقدار بیشتر باشد نیاز به پیگیری دارد. این افزایش ضخامت می تواند از دریافت دارویی همچون استروژن بدون پروژسترون باشد و یا استفاده از داروهایی که اثراتی شبیه استروژن دارند مثل تاموکسیفن که برای درمان سرطان پستان استفاده می شود و اثری شبیه استروژن بر روی اندومتر رحم دارد.
در زنانیکه وزن بالا دارند استروژن بیشتری در بدنشان تولید می شود در حقیقت بافت چربی می تواند منبعی برای تولید استروژن باشد.
یک علت دیگر افزایش ضخامت اندومتر در سنین پس از یائسگی سرطان رحم است که اکثراً همراه با خونریزی مهبلی است. قابل توجه است که افزایش ضخامت اندومتر در ۹۰ درصد موارد با خونریزی واژینال همراه است و فقط ۱۰ الی ۲۰ درصد افزایش ضخامت اندومتر بدون خونریزی است.
طبق تحقیقات در دوران یائسگی چنانچه بدون دریافت هورمون ضخامت اندومتر ۵ الی ۱۱ میلیمتر باشد ولی خونریزی وجود نداشته باشد، می توان با سونوگرافی انرا پیگیری نمود. ولی چنانچه ضخامت اندومتر بیشتر از ۱۱ میلیمتر باشد، چه خونریزی باشد و چه نباشد باید نمونه برداری از اندومتر انجام گیرد.
راه های بررسی علت افزایش ضخامت اندومتر
چنانچه با سونوگرافی واژینال و یا با روش های دیگر تشخیص افزایش ضخامت اندومتر در دوران بعد از یائسگی داده شد، با روش های زیر می توان نمونه برداری از اندومتر نموده و علت آنرا تشخیص داد:
۱- نمونه برداری اندومتر به طور سر پایی: بدون بی حسی انجام شده و روش آسانی می باشد. ولی به دو دلیل ممکن است ناموفق باشد. اول بدست نیامدن نسج کافی برای بررسی پاتولوژی، دوم بسته بودن دهانه رحم.
قابل به ذکر است که مجرای دهانه رحم در دوران پس از یائسگی به علت کاهش ترشح استروژن بسیار تنگ می شود.
۲- کورتاژ تشخیصی که در اتاق عمل و با بیهوشی انجام می شود.
۳- هیستروسکوپی: در حقیقت آندوسکوپی داخل رحم است و با بیهوشی فضای رحم کاملا بررسی شده و نمونه گرفته می شود. این روش نسبت به دو روش قبلی مهاجم تر است ولی روشی استاندارد و سالم و وموفق در بررسی افزایش ضخامت اندومتر در دوران پس از یائسگی است. حتی در بررسی افزایش ضخامت اندومتر بدون خونریزی هم بهترین راه است.
لازم به ذکر است که شیوع خونریزی واژینال در دوران بعد از یائسگی ۵ درصد بوده و ۹۰ درصد علت آن خوش خیم است. علت خوش خیم بودن آن می تواند نازک شدن اندومتر و یا پولیپ اندومتر باشد. ۱۰درصد باقیمانده می تواند بدخیم باشد.
نتیجه: افزایش ضخامت اندومتر رحم پس از یائسگی در صورتیکه با خونریزی واژینال همراه باشد، باید توسط سونوگرافی پیگیری گردد و اگر چنانچه با خونریزی همراه باشد باید توسط نمونه گیری از اندومتر بررسی شود.
دکتر پروین رهبر
منبع-سایت خانواده مطهر
