اسهال از علل مرگ و میر کودکان در کشور های در حال توسعه می باشد. در طول اسهال آب و الکترولیت های بدن از دست می رود و بدن دهیدره می شود مرگ ومیر در اسهال بیشتر در بیماران مبتلا به سوءتغذیه شدید رخ می دهد. زیرا سوءتغذیه سبب افزایش تعداد دفعات و طولانی شدن اسهال می شود. جایگزینی آب و الکترولیت ها و تغذیه مناسب در درمان اسهال خیلی مهم است مثلا در کودک مبتلا به اسهال نباید شیر مادر قطع شود. یک رژیم غذایی اسهال برای کمک به کاهش اسهال است و اسهال یک بیماری است که با حرکات غیر منتظره و مکرر روده و تخلیه بیش از حد مدفوع آبکی شروع می شود.
برخی از علل اسهال
آنتی بیوتیک ها: اثرات جانبی مصرف برخی از آنتی بیوتیک ها موجب اسهال می شود
سلیاک: بیماری است که فرد تحمل مصرف گلوتن، پروتئین موجود در گندم و جو را ندارد و باعث آسیب به جدار روده ها شده و اسهال شروع می شود.
بیماری کرون: بیماری التهابی است که معمولا در آخرین بخش از روده کوچک ( ایلئوم ) شروع می شود و باعث تورم در روده کوچک می شود این بیماری در روده بزرگ هم می تواند ایجاد شود.
دیورتیکولیت: یک نوع التهاب کیسه های کوچک به نام دیورتیکول که باعث ضعیف شدن دیواره روده بزرگ شده و سبب اسهال می شود.
اسهال خونی: یک نوع اسهال شدید و خونریزی دهنده روده که ناشی از آب آشامیدنی حاوی انگل انتامیبا هیستولیتیکا است
مسمومیت غذایی: خوردن غذاهایی که خراب و یا آلوده هستند زیرا آنها هم حاوی میکروارگانیسم های مضر و یا مواد سمی هستند که برای مصرف نامناسب اند.
ژیاردیا: یک نوع انگل است که از طریق آب شرب و غیر شرب انتقال می یابد.
اسهال ناشی از عفونت باکترایی و یا ویروسی: اسهال باکترایی معمولا توسط کمپیلوباکتر ژژونی، سالمونلا، شیگلا، اشرشیاکلی ایجاد می شود. ویروسهای نوروالک و سیتومگالوویروس هم باعث اسهال می شود.
سندرم روده تحریک پذیر: روده بزرگ تحریک پذیر می شود.
عدم تحمل لاکتوز: اگر آنزیم لاکتاز ( که توسط سلولهای پوشاننده جدار داخلی روده کوچک تولید می شود ) در بدن وجود نداشته باشد لاکتوز که قند اصلی شیر است نمی تواند شکسته شود و جذب جریان خون شود لذا لاکتوز شکسته نمی شود. و سبب اسهال می گردد.
سوءجذب: مواد مغذی در روده کوچک جذب خوبی ندارد
کولیت اولسروز: التهاب پوشش داخلی روده بزرگ و ایجاد زخم های باز که در غشاء مخاطی روده بزرگ ایجاد می شود.
گاستروآنتریت ویروسی: ویروس باعث التهاب دستگاه گوارش ( معده، رودهای کوچک و بزرگ ) می شود این عفونت ویروسی خفیف بوده و به طور خود بخود در عرض چند روزایجاد می شود که به آن آنفولانزای معده هم می گویند.
ورزش بیش از حد: ورزش بیش از حد نیز موجب شل شدن شکم می شود.
تغذیه در اسهال
در موارد اسهال باید ازدهیدراتاسیون ( از دست دادن مایع ) و کاهش الکترولیت ها ( املاح و مواد معدنی مورد نیاز بدن ) جلوگیری کرد بر این اساس یک رژیم غذایی اسهال شامل نوشیدن مقدار زیادی آب است لذا مصرف سوپ، آب میوه، آب معدنی، میوه های نرم، و یا سبزیجاتی که حاوی پتاسیم هستند خوب است از خوردن نوشابه، آب میوه های رقیق نشده، فیبر زیاد، غذاهای چرب، غذاهای سرخ شده و غلات باید اجتناب کرد. توجه داشته باشید که خوردن آب به اندازه کافی برای برگشت مایعات به وضع نرمال لازم است ولی خوردن آب بیش از حد در هر سنی می تواند مضر هم باشد زیرا آب دارای هیچ نوع قند یا الکترولیت های اساسی مثل سدیم نیست به همین دلیل در رژیم غذایی باید از غذاها و نوشیدنی هایی که الکترولیت دارند مانند ( آب معدنی ) استفاده کنید.
مصرف برنج ساده، موز، سیب و نان تست توصیه می شود در موارد عدم تحمل به لاکتوز از خوردن محصولات لبنی پرهیز کنید و در موارد سوء جذب ماست پروبیوتیک مصرف کنید.
زمانی که اسهال شروع به بهبود می یابد شما می توانید غذاهای نرم و بی مزه را به رژیم غذایی ( مکمل موز، برنج ساده، نان برشتک با سیب زمینی آب پز، کراکر، هویج پخته، مرغ پخته شده بدون پوست و چربی اضافه کنید. و سپس غلات ( برنج، گندم و غلات جو ) و ماست را مصرف کنید. وقتی که اسهال متوقف شد فرد می تواند به رژیم سالم و متعادل برگردد.
24 ساعت پس از اسهال می توانید غذاهایی که هضم آسان دارند استفاده کنید
برای چند روز اول اسهال از خوردن غذاهایی مانند ( فلفل سیاه و سفید، پودر فلفل قرمز، کافئین، شکلات، نوشابه های گاز دار، الکل، غذاهای سرخ شده در روغن و چرب، آب میوه های اسیدی ( پرتغال و گریپ فروت ) سبزیجات گازی ( گلم بروکلی، کلم، ذرت، گل کلم و پیاز ) که باعث ناراحتی، گرفتگی و یا گاز در روده ها می شود پرهیز کنید.
به منظور کاهش اسیدیته معده در طول روز وعده های غذایی کوچک و مساوی استفاده کنید.
غذا را خوب جویده و به آرامی بخورید.
نمونه یک رژیم غذایی در اسهال
روز اول: مایعات روشن و چای ضعیف ( بدون کافئین ) استفاده کنید.
روز دوم: به آرامی غذاهای شیرین و مطلوب را در مقادیر کوچک در صورت تحمل مصرف کنید به عنوان مثال از بلغور جو، غلات خشک ( بدون شیر ) برنج ساده ( حاوی کربوهیدرات کم فیبر ) یا پاستا ( بدون کره، روغن و سس )، بیسکویت یا چوب شور، نان تست ساده بدون کره یا ژله، پوره سیب زمینی ( بدون پوست )، موز رسیده ( حاوی پتاسیم و مورد نیاز برای تعادل مایعات بدن )، سیب ( فیبر کم و گلیسمیک ایندکس پایین دارد)، سوپ رشته فرنگی با مرغ می توانید استفاده کنید.
روز سوم: بتدریج انواع بیشتری از مواد غذایی را اضافه کنید و وعده های غذایی کوچک ، مساوی در طول روز و با فاصله مصرف کنید بطور مثال از تخم مرغ جوشانده و نرم یا نیمروی تخم مرغ، سیب زمینی پخته شده ساده، ماهی یا مرغ به خوبی پخته شده یا کبابی ( بدون پوست )، ماست ساده، پنیر، هویج، لوبیاسبز پخته شده و یا شیر ( خامه گرفته یا کم چرب ) می توانید استفاده کنید.
تغذیه در کودک مبتلا به اسهال
اسهال یک بیماری منتقله از راه دستگاه گوارش است و انتشار پاتوژن ها عفونی از طریق ( غذا، آب، دست، ظروف و پشه آلوده ) منتقل می شود هنگامی که فرزند شما مبتلا به اسهال، استفراغ و بی اشتهایی است مقدار غذای خود را کاهش می دهد و از طرفی به علت آسیب روده در اثر مواد سمی باکتری ها توانای جذب مواد مغذی مانند ( لاکتوز ) از روده کاهش می یابد. لذا وضعیت تغذیه کودک بدتر می شود و کودک مستعد ابتلا به بیماری های عفونی بیشتر شده و در نهایت در صورت عدم درمان منجر به مرگ کودک می شود.
در کودکان علاوه بر الکترولیت ها یک رژیم غذایی مناسب که دارای مقدار انرژی و مواد مغذی کافی باشد در بازیابی سریع وزن نوزاد پس از اسهال موثر است.
در نوزادان باید تغذیه با شیر مادر را ادامه یابد زیرا شیر مادر منبع غذایی ( قابل هضم، تمیز، سالم و سرشار از مواد ضد باکتری ( آنتی بادی ) می باشد و از طرفی لاکتوز که در اثر مواد سمی جذبشان در روده کاهش یافته به کودک می رسد.
کودکان در صورتی که اسهال خفیفی دارند باید همچنان به خوردن یک رژیم غذایی طبیعی از جمله شیر ادامه دهند ماست به علت لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس ممکن است مفید باشد وقتی کودک شما اسهال دارد از خوردن
( نوشابه های گازدار، آب میوه ها و مایعات با قند بالا، دسرهای ژلاتینی ) اجتناب کنند.
اگر شیر یا دیگر غذاها سبب بدتر شدن ( استفراغ، نفخ، درد شکم ) یا بدتر شدن اسهال می شود با متخصص اطفال تماس بگیرید تا که ببینید آیا شما نیاز دارید به طور موقت رژیم غذایی کودک خود را تغییر دهید .
در اطفال زیر 3 سال سن، کودکان دچار سوء تغذیه، دیدن مدفوع شل تر، مدفوع متخلخل و ترش که نشانه یک پدیده عدم تحمل لاکتوز است شما باید به مدت 5 – 7 روز شیر دارای لاکتوز ندهید تا مدفوع سفت تر شود و تغذیه با شیر همزمان با بهتر شدن کودک و قبول روده های کودک شروع شود با شروع کودک به غذا خوردن، غذاهایی مانند ( فرنی، گوشت، سبزیجات، ماست، میوه ... ) که هضمشان آسان است انتخاب کنید اگر اشتهای خوبی ندارد غذای کودک را تقسیم کنید وقتی کودک اشتهای بهتری دارد مقدار مواد غذایی کودک را افزایش دهید تا بدن کودک وزن از دست رفته را جبران کند.
در کودکان لوس و جباز که از غذا خوردن سرپیچی می کنند در 12 ساعت اول از ( آبگوشت، مایعات، آب میوه ) پس از 12 ساعت ( مایعات، موز، برنج، سیب و نان تست ) بدهید و مواد غذایی با فروکتوز بالا را حذف کنید.
درمان اسهال
درمان اصلی در اسهال جلوگیری از کم آبی بدن و تجدید الکترولیت های از دست رفته (بویژه بطور جدی در نوزادان و کودکان خردسال ) است در مواردی جدی پزشک از الکترولیت ها و داروهای متوقف کننده اسهال استفاده می کند. ولی در افرادی که اسهال های انگلی یا میکروبی دارند. این داروها توصیه نمی شود زیرا اسهال به پاک سازی عامل میکروبی از روده کمک می کند. و باید از داروهای مخصوص آن میکروب و یا انگل استفاده کرد.
علایم کم آبی در اسهال
در مواردی مانند ( تشنگی، خشکی پوست و مو ، خشکی دهان و لب، خشک شدن گلو، کاهش ادرار و ادرار تیره ) لازم است ( مخصوصاً در نوزادان و اطفال ) حتماً به پزشک مراجعه کنید. تا بیمار بستری و یا تحت درمان دارویی قرار گیرد.
نظرات (55)