سنگ کلیه مجموعه ای جامد از نمک و مواد معدنی اغلب از کلسیم یا اسید اوریک تشکیل شده است. آنها در داخل کلیه تشکیل می شوند و می توانند به سایر بخش های دستگاه ادراری سفر کنند.
سنگها در اندازه متفاوت هستند. برخی از سنگ های کلیه می توانند خیلی بزرگ شوند و تمام کلیه را می گیرند. وقتی که مواد معدنی خاص بیش از حد در بدن شما در ادرار تجمع پیدا می کند سنگ کلیه شکل می گیرد. وقتی سطح مواد معدنی بالاتر باشد بیشتر احتمال دارد سنگ کلیه تشکیل شود.
حدود 1 نفر از هر 11 نفر در ایالات متحده سنگ کلیه پیدا می کنند. سنگها در مردان، افراد چاق و کسانی که دیابت دارند رایج هستند. سنگ کلیه معمولا دردناک است. اکثر سنگها بدون درمان خودشان دفع خواهند شد. با این حال، ممکن است شما نیاز به یک روش برای شکستن یا حذف سنگ هایی که عبور نکنند داشته باشید.
علت ایجاد سنگ کلیوی
• سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که کاهش حجم ادرار و یا مواد تشکیل دهنده سنگ به مقدار زیاد در ادرار باشد.
• کاهش وزن با رژیم های سخت می تواند موجب سنگ کلیه می شود.
• رژیم غذایی نا مناسب مانند ( مصرف بالای پروتئینی حیوانی، رژیم غذایی پر نمک ( سبب ترشح کلسیم در ادرار می شود )، مصرف زیاد غذاهای حاوی اگزالات مانند اسفناج، مصرف بالای ویتامین دی )
• کسانیکه مایعات کمتر مصرف می کند در معرض خطر ایجاد سنگ کلیه هستند.
• ورزش شدید بدون جایگزینی مایعات کافی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد
• سابقه خانوادگی سنگ کلیه، یک عامل خطر برای ایجاد سنگ کلیه است.
• کسانیکه سطح اسید اوریک خونشان بالا است بیشتر به سنگهای اسید اوریکی مبتلا می شوند.
• در دوران بارداری تعدادی از زنان باردار در اثر ( کاهش مصرف مایعات به دلیل کوچک شدن حجم مثانه به علت بزرگ شدن رحم، افزایش سطح پروژسترون و کم شدن جریان ادرار ) دچار سنگ های ادراری می شوند.
• برخی از بیماریها ( دیابت، فشار خون، بیماریهای التهابی روده ( کرون )، نقرس، عمل جراحی بای پس روده ها، پرکاری پاراتیروئید سبب ( تولید بیش از حد هورمون و بالا رفتن کلسیم )، اسیدوز توبولاری کلیه ) تشکیل سنگ های ادراری را افزایش می دهند.
• چاقی، BMI بالا، افزایش اندازه دور کمر موجب تشکیل سنگهای ادراری می شود.
علائم سنگ کلیه
تا زمانیکه سنگ در کلیه است و هیچ حرکتی نداشته باشد فرد هیچ مشکلی ندارد اما علائم وقتی شروع می شود که سنگ شروع به حرکت کند. گاهی سنگ می تواند جریان ادرار از کلیه ها را مسدود نماید. وقتی سنگ شروع به حرکت کند به طور ناگهانی درد شدیدی در ناحیه شکم، طرف پشت یا زیر دنده ها ایجاد می شود. بدترین نوع درد است حتی از درد زایمان یا شکستن استخوان نیز شدیدتر است درد ممکن است به ناحیه کشاله ران یا بیضه کشیده شود. درد حالت کولیکی دارد علامت های دیگری مانند ( رنگ ادرار غیر طبیعی ( صورتی، قرمز یا قهوه ای )، وجود خون در ادرار، ادرارکردن ( بدبو، دردناک، ابری، بیش از معمول، اضطرار زیاد برای ادرار کردن )، تب ، لرز، تهوع و استفراغ ) وجود دارد.
دکتر مانیام یک متخصص اورولوژی در مرکز پزشکی Poinciana در Kissimmee، فلوریدا، می گوید: درد یک علامت کلاسیک از سنگ کلیه است. او می گوید درد معمولاً در پهلو یا کنار قرار دارد و می تواند به اطراف شکم و در ناحیه کشاله ران کشیده شود
دکتر مانیام توضیح می دهد همانطور که سنگ در حال حرکت در امتداد مسیر است می تواند جریان طبیعی ادرار را متوقف کند که موجب تورم کلیه می شود. این تورم باعث فعال کردن اعصاب، که سیگنال ارسال می کند و توسط مغز به عنوان یک درد شدید و عصبی تفسیر می شود.
درد از سنگ کلیه می تواند بسیار شدید باشد که مردم را به اطاق اورژانس می کشاند. به عنوان مثال، در سال 2009، در حدود 3600 مراجعه کننده به اورژانس در روز در ایالات متحده به دلیل سنگ کلیه بود (1).
راه های تشخیص سنگ کلیه
معاینه بالینی ( درد در منطقه شکم یا پشت )، آزمایش خون برای ( کنترل کلسیم، فسفر، اسیداوریک، و سطح الکترولیت ها، شمارش گلبول های خونی ) آزمایش ادرار برای کرستالها و پیدا کردن سلولهای قرمز خون در ادرار، سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری، IVP، سی تی اسکن شکم، رتروگراد پیلوگرام، تعین نوع سنگ ادراری
درمان سنگ کلیوی
• روزانه حداقل 6-8 لیوان آب مصرف نمائید. در بیماران ( قلبی، کلیوی، کبدی ) برای مصرف آب زیاد با پزشک مشورت انجام شود.
• ورزشهای هوازی خوب است
• اکثر سنگ های کلیه در نهایت از طریق دستگاه ادراری به مدت 48 ساعت با مصرف مایع فراوان عبور می کنند. اگر استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه موثر نباشد. کتورولاک (Toradol)، داروهای ضد التهابی تزریقی و مواد مخدر ممکن است برای کنترل درد استفاده شوند اگر باید لیتوتریپسی انجام شود به دلیل افزایش خطر خونریزی و یا اختلال در عملکرد کلیه، از تورادول، آسپرین و NSAID ها باید اجتناب شود. وقتی تهوع و استفراغ وجود دارد داروهای ضد درد مصرف می شود.
اگر چه هیچ درمان اثبات شده ای برای حل کردن سنگ کلیه وجود ندارد ممکن است درمان خانگی برای بیمارانی که سابقه سنگ های کلیوی شناخته شده دارند در نظر گرفته شود. از آنجایی که اکثر سنگ های کلیه، از طریق حالب به مثانه منتقل می شوند درمان به سمت کنترل علائم هدایت می شود. مراقبت از خانه در این مورد شامل مصرف زیاد مایعات می شود. استامینوفن (تیلنول) ممکن است به عنوان داروی درد استفاده شود اگر هیچگونه منع مصرفی وجود نداشته باشد. اگر داروهای بیشتری برای درد لازم باشد ممکن است داروهای ضد درد قوی تر توصیه شود.
عوامل متعددی در توانایی عبور سنگ وجود دارد این شامل اندازه فرد، عبور سنگ قبلی، بزرگ شدن پروستات، بارداری و اندازه سنگ است. سنگی 4 میلیمتری احتمال عبور تا 80٪ را دارد در حالی که سنگ 5 میلیمتری احتمال 20٪ دارد. سنگهای بزرگتر از 9 تا 10 میلی متر به ندرت بدون درمان خاصی منتقل می شوند.
برخی از داروها برای افزایش میزان دفع سنگ های کلیوی مورد استفاده قرار گرفته اند. این شامل مسدود کننده های کانال کلسیم مانند نیفیدیپین (Adalat، Procardia، Afeditab، Nifediac) و مسدود کننده های آلفا مانند تامسولوسین (Flomax) می باشد. این داروها ممکن است برای افرادی که دارای سنگ هستند و به سرعت از طریق دستگاه ادراری عبور نمی کنند تجویز شود.
برای سنگهای کلیه که خودشان عبور نمی کنند اغلب از روش لیتوتریپسی استفاده می شود. در این روش، امواج شوک برای شکستن یک سنگ بزرگ به قطعات کوچکتر که می توانند از طریق سیستم ادرار عبور کنند استفاده می شود.
تکنیک های جراحی برای حذف سنگ های کلیه در زمانی که سایر روش های درمان موثر نیست توسعه یافته اند. این ممکن است از طریق یک برش کوچک در پوست (نفرولیتوتومی پوستی) و یا از طریق یک دستگاه شناخته شده به عنوان یک اورتروسکوپ که از طریق مجرا و مثانه به داخل حالب می فرستند انجام می شود.
• اگر درد شدید است نیاز به ضد درد مخدر می باشد.
• گاهی نیاز به دریافت مایعات وریدی می باشد.
• در سنگهای کوچکتر از دارو می توان استفاده کرد مثلا آلوپورینول ( در سنگهای اسیداوریکی ) و آنتی بیوتیک ها ( در سنگهای استروویتی ) استفاده می شود.
• سنگ های بزرگ معمولا نیاز به جراحی یا سنگ شکن دارند.
• سنگهای کلیوی در صورتی که درمان نشوند عوارضی مانند ( کاهش یا از دست دادن عملکرد کلیه، آسیب کلیه، عفونت دستگاه ادراری، عود سنگ، انسداد حالب ( یوروپاتی حاد یک طرفه ) ایجاد می شود.
تغذیه در سنگ کلیه
• در صورتی که چاق هستید وزن خود را کم کنید
• روزانه 6-8 لیوان آب مصرف کنید
• تقریبا 80 درصد سنگهای کلیوی از نوع اگزالات کلسیم است و کمتر از 5 میلیمتر قطر دارد. این نوع سنگ در مردان 20 – 30 سال شایعتر است گاهی کلسیم می تواند با مواد دیگری مانند فسفات، کربنات، اگزالات ( موجود در اسفناج ) ترکیب شود و سنگ ایجاد شود. این سنگها زمانی که ادرار اسیدی باشد تشکیل می شوند لذا خوردن موادی که حالت اسیدی ادرار را کم نماید می تواند از تشکیل سنگ جلوگیری نماید از مصرف خیلی زیاد یا خیلی کم ویتامین D و پروتئین زیاد در رژیم غذایی پرهیز کنید. در صورتی که میزان کلسیم ادرار خیلی بالا باشد مصرف نمک غذا را به کمتر از 2 گرم در روز کاهش دهید. روزانه دو واحد کلسیم بیشتر مصرف نکنید هر واحد کلسیم مساوی یک لیوان شیر است. از مصرف سبزیجات سبز تیره، آجیل، شکلات، کرفس، چغندر، فلفل سبز، زیره سیاه، توت فرنگی به علت داشتن اگزالات کلسیم بالا پرهیز کنید. غذاهای غنی از ویتامین A مانند ( هویج، گل کلم، کدو تنبل، جگر گاو نر ) خوب است ولی مصرف زیاد آنها مسمومیت ایجاد می کند.
• سنگهای فسفات کلسیم نادر است در زنان باردار سنگهای فسفات کلسیم بیشتر تشکیل می شود و وقتی بوجود میاید که ادرار قلیایی باشد.
• وقتی ادرار به اندازه کافی اسیدی نباشد سنگهای اسید اوریکی تشکیل می شود. و در مردان که نقرس دارند بیشتر از زنان ایجاد می شود. کاهش مصرف پروتئین، قند، عدم نوشیدن الکل، اضافه کردن عصاره لیموترش به آب و نوشیدن عصاره ذغال اخته در جلوگیری از تشکیل این نوع سنگها موثر است.
• سنگهای سیستینی: از سری سنگهایی هستند که در کودکی بیشتر ایجاد می شوند و زمانی ایجاد می شوند که ادرار فرد خیلی اسیدی است لذا باید میزان اسیدیته ادرار کاهش یابد.
• سنگهای شاخ گوزن: این سنگها ناشایع و اغلب با عفونت مثانه همراه می باشد. این نوع سنگ گاهی با رشد زیاد دهانه کلیه، حالب و مثانه را مسدود می کند. دریافت مایعات کافی و مصرف مقدار زیادی میوه، سبزی، غلات، خشکبار و چای ممکن است به کاهش عفونت مثانه کمک کند. و افزایش اسیدیته ادرار در کاهش این نوع سنگها موثر است.
عوامل خطر
فاکتورهایی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند عبارتند از:
تاریخچه خانوادگی یا شخصی. اگر کسی در خانواده شما دارای سنگهای کلیوی باشد احتمال بیشتری برای ایجاد سنگ دارید. و اگر قبلاً یک یا چند سنگ کلیه داشته باشید در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه مجدد هستید.
کم آبی. نوشیدن آب به اندازه کافی هر روز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می کنند و افرادی که زیاد عرق می کنند خطر بیشتری نسبت به دیگران دارند.
رژیم های خاص. خوردن رژیم غذایی حاوی پروتئین، سدیم (نمک) و قند زیاد ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ های کلیه را افزایش دهد. این به خصوص در مورد رژیم غذایی با سدیم بسیار مناسب است. در رژیم غذایی بیش از حد نمک شما مقدار کلسیم را افزایش می دهید و کلیه های شما باید فیلتر کنند و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می یابد.
چاق بودن شاخص. توده بدنی بالا (BMI)، اندازه دور کمر و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه ارتباط دارد.
بیماری های گوارشی و جراحی. جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می تواند باعث تغییرات در روند گوارش شود که بر جذب کلسیم و آب تاثیر می گذارد و باعث افزایش سطح مواد تشکیل دهنده سنگ در ادرار می شود.
سایر شرایط پزشکی. بیماری ها و شرایطی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد عبارتند از اسیدوز توبولار کلیه، سیستینوری، هیپرپاراتیروئیدیسم، داروهای خاص و برخی از عفونت های دستگاه ادراری.
پیشگیری
آیا شما در گذشته آنها را داشته اید یا در معرض خطر ابتلا به آنها هستید بسیاری از اقدامات مفید برای پیشگیری از سنگ کلیه وجود دارد.
آب بیشتری بخورید تا به طور مداوم از دستگاه ادراری استفاده کنید.
از مصرف بیش از یک تا دو فنجان نوشیدنی کافئین در روز اجتناب کنید.
مصرف کولا یا هر نوشیدنی حاوی اسید فسفریک را محدود کنید.
پروتئین حیوانی و قندهای تصفیه شده کمتر بخورید.
مصرف طبیعی خود را از اسید سیتریک، به خصوص از آب لیمو یا لیمو، افزایش دهید.
از مواد غذایی حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا اجتناب کنید.
از مصرف بیش از حد مکمل ویتامین C اجتناب کنید.
برای سنگهای اگزالات، مصرف خود را از آب مرکبات، شکلات، آبجو، چای یا سبزیجات سبز تیره محدود کنید.
برای سنگ های کلسیم، مصرف نمک محدود کنید.
برای اسید اوریک، مصرف گوشت، ماهی و مرغ خود را کاهش دهید.
از مکمل های کلسیم و ویتامین D اضافی اگر بعد از یائسگی می خورید اجتناب کنید.
پزشک شما همچنین ممکن است دیورتیک، فسفات سلولز یا سیترات پتاسیم را برای تسهیل دفع کلسیم در صورت داشتن سنگ های کلسیم تجویز کند.
نظرات (6)