آهن مهم است زیرا به شما کمک می کند تا اکسیژن کافی را در سرتاسر بدن خود دریافت کنید در صورت کمبود آهن مورد نیاز بدن، سلول های قرمز خون کمتر و کوچکتر می شوند و نمی توانند به اندازه کافی اکسیژن را دریافت کند. کم خونی فقر آهن یکی از بیماری های شایع است که در کشور ما ایران شیوع زیادی دارد. همانطوریکه از نامش پیدا است کم خونی فقر آهن به علت آهن ناکافی است آهن از عنصرهای ضروری برای ساختن هموگلوبین است وقتی که دفع آهن از بدن زیاد و یا مقدار کمی جذب بدن شود با کمبود آهن در بدن روبرو می شویم مادران باردار از ماه چهارم بارداری نیاز به آهن بیشتری دارند که باید مکمل آهن دریافت کنند.
عدم وجود آهن کافی در شیر مادر نیز ممکن است سبب کم خونی در کودکان شیر مادرخوار مخصوصاً کودکان با وزن کم موقع تولد ) شود که باید در کنار شیر مادر از قطره آهن برای کودک استفاده شود افراد سالمند که در آسایشگاه ها زندگی می کنند و تغذیه خوبی ندارند ممکن است به کم خونی فقر آهن گرفتار شوند افرادی که خونریزی دستگاه گوارشی دارند دچار کم خونی فقر آهن می شوند. گیاهخواران و اهداءکنندگان خون مکرر، در معرض این نوع کم خونی هستند.
علل کم خونی فقر آهن
علائم کم خونی فقر آهن
تشخیص کم خونی فقر آهن
درمان کم خونی یا آنمی فقر آهن
آنمی فقر آهن در کودکان
نکات مفید در آنمی فقر آهن
پیشگیری از کم خونی فقر آهن با تغذیه
علل کم خونی فقر آهن
با از دست دادن خون مقداری از آهن از دست می رود زنان مبتلا به دوره های سنگین قاعدگی در معرض خطر کم خونی فقر آهن هستند.
از دست دادن خون به طور آهسته و مزمن مانند ( زخم معده، فتق هیاتال، بواسیر، پولیپ کولون و یا سرطان کولورکتال ) می تواند سبب کم خونی فقر آهن شود.
کمبود آهن در رژیم لاغری اگر شما از مواد غذایی فقیر از آهن مصرف کنید به مرور زمان دچار کم خونی می شوید مثلا اگر غذاهای غنی از آهن مانند ( گوشت ، تخم مرغ ، سبزیجات برگ سبز ) مصرف نکنید به این کم خونی گرفتار می شوید.
ناتوانی در جذب آهن در روده کوچک در اثر اختلال روده در اثر بیماری سلیاک و یا برداشتن بخشی از روده در اثر جراحی می تواند سبب کم خونی شود.
بارداری بدون مصرف قرص آهن سبب این نوع کم خونی می شود زیرا زنان باردار ذخایر آهن خود را برای خدمت به افزایش حجم خون برای جنین در حال رشد از دست می دهند.
علائم کم خونی فقر آهن
معمولاً این بیماران رنگ پریدگی، ضعف، خستگی شدید، سرگیجه یا سبکی سر، دست ها و پاهای سرد، کج خلقی، ناخن های شکننده، ضربان قلب سریع، هوس های غیر معمول برای خوردن مواد غیر غذایی مانند ( یخ، خاک و نشاسته )، بی اشتهایی، خلق و خوی بد، مشکل در تمرکز هواس، سوزن سوزن شدن یا احساس ناراحتی خزنده در پاها ( سندرم پای بیقرار )، بی حالی، تنگی نفس، سردرد و تپش قلب دارند گاهی این بیماران زبان قرمز رنگ همراه با سوزش به علت از دست دادن پرزهای زبان در اثر بیماری دارند. بیماران دارای ناخن قاشقی شکل ( فرورفتگی ناخن ) و ترک کنار لب در بعضی مواقع دارند در خانم ها افزایش، کاهش و یا قطع خونریزی در دوره عادت ماهیانه مشاهده می شود.
تشخیص کم خونی فقر آهن
در این نوع کم خونی گلبول های قرمز کوچک و کم رنگ هستند هموگلوبین پایین تر از سطح نرمال است
پروتئین فریتین کمک می کند تا ذخیره آهن در بدن مشخص شود اگر سطح فریتین پایین باشد یعنی ذخیره آهن بدن پایین است.
اندوسکوپی برای مشخص کردن زخم معده و فتق هیاتال کمک می کند.
کلونوسکوپی برای رد کردن منابع خونریزی پایین دستگاه گوارش انجام می شود.
سونوگرافی لگن به علت خونریزی بیش از حد در قاعدگی در اثر فیبروئید های رحمی انجام می شود.
تست خون مدفوع برای مشخص کردن خونریزی انجام شود.
درمان کم خونی یا آنمی فقر آهن
عدم درمان کم خونی فقر آهن سبب بیماری قلبی می شود زیرا قلب باید برای جبران کم خونی پمپاژ بیشتری انجام دهد و لذا این مورد سبب بزرگ شدن قلب و نارسایی آن می شود در مادران باردار عدم درمان کم خونی سبب تولد نوزاد نارس و با وزن کم هنگام تولد می شود و در نوزادان و کودکان کمبود شدید آهن می تواند منجر به کم خونی و نیز تاخیر در رشد و توسعه کودک شود.
برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن پزشک از مکمل های آهن استفاده می کند قرص آهن را با معده خالی مصرف کنید پزشک ممکن است برای جذب بیشتر آهن همراه قرص آهن ویتامین C یا یک لیوان آب پرتغال تجویز کند مکمل های آهن ممکن است سبب یبوست شود لذا پزشک ممکن است همراه قرص آهن نرم کننده ها را توصیه کند با مصرف قرص آهن رنگ مدفوع سیاه می شود که یک عارضه جانبی بی ضرر است کمبود آهن، یک شبه جبران نمی شود شما ممکن است برای چندین ماه نیاز به مصرف مکمل های آهن داشته باشید به طور کلی یک هفته بعد از شروع درمان بیمار احساس بهتری پیدا می کند.
شمارش رتیکولوسیت ( که سلول نابالغ گلبول قرمز خون است که در مغز استخوان تولید و به خون وارد می شود ) را انجام دهید اگر افزایش یافته باشد یعنی درمان با دارو موثر بوده است.
آزمون سطح فریتین، نشان می دهد چقدر آهن در بدن ذخیره شده است.
اگر با مصرف قرص آهن کمبود آهن جبران نمی شود این احتمال وجود دارد که یک منبع خونریزی وجود داشته باشد یا مشکل در جذب آهن باشد در موارد شدید کم خونی پزشک ممکن است تزریق خون انجام و به دنبال آن تجویز مکمل های آهن و رژیم غذایی غنی از آهن را توصیه نماید کند.
غذاهای غنی از آهن مانند ( گوشت ، سبزیجات و غلات سبوس دار ) مصرف کنید همراه قرص آهن از ویتامین C و یا آب پرتغال استفاده کنید زیرا جذب آهن را زیاد می کند.
تا دو ساعت بعد از مصرف آنتی اسید ها یا آنتی بیوتیک تتراسیکلین یا برخی از مواد خاص مانند ( چای، قهوه، شکلات، مواد غذایی یا نوشیدنی های سرشار از کافئین، شیر و سایر غذاهای غنی از کلسیم یا مکمل های کلسیم، غذاهای با فیبر بالا مانند ( سبوس، غلات سبوس دار ، آجیل و سبزیجات سبز خام ) مصرف نکنید.
آهن با معده خالی بهتر جذب می شود ولی در برخی از افراد باعث ( ناراحتی معده ، حالت تهوع ، اسهال ، یبوست و مدفوع سیاه و سفید ) می شود. لذا این افراد می توانند قرص آهن را همراه غذا مصرف کنند.
آنمی فقر آهن در کودکان
کم خونی فقر آهن شایعترین کم خونی است که می تواند ناشی از ( رژیم غذایی فقیر از آهن ( شایعترین علت )، عدم جذب کافی آهن توسط بدن، از دست دادن طولانی مدت خون از بدن، رشد سریع در سال های اول زندگی و در نوجوانی و افزایش نیاز به آهن، مصرف شیر گاو در کودکان ) باشد. شیر گاو یک علت شایع فقر آهن است زیرا مقدار آهن آن کم، عامل خونریزی از روده است و از طرفی جذب آهن از غذاهای دیگر را نیز کاهش می دهد نوزادان و کودکان به طور متوسط روزانه نیاز به جذب 1 میلی گرم آهن دارند و از آنجایی که کودکان تنها قادر به جذب 10 % از آهنی که می خورند هستند لذا بیشتر کودکان نیاز به دریافت 8 – 10 میلی گرم آهن در روز دارند نوزادانی که شیر مادر می خورند جذب آهن بهتری دارند و نیاز کمتری به مکمل آهن دارند.
مقدار آهن توصیه شده روزانه در گروههای سنی مختلف
7 تا 12 ماه 11 میلی گرم
1 تا 3 سال 7 میلی گرم
4 تا 8 سال 10 میلی گرم
9 تا 13 سال 8 میلی گرم
دختران 14 تا 18 سال 15 میلی گرم
پسران 14 تا 18 سال 11 میلی گرم
نوزادان کمتر از 12 ماه که به جای شیر مادر یا شیر غنی شده با آهن از شیر گاو استفاده می کنند و همچنین کودکان خردسالی که مقدار زیادی شیر گاو به جای غذاهای دارای آهن مصرف می کنند بیشتر به کم خونی فقرآهن گرفتار می شوند نوزادانی که ( بیش از 3 هفته ) قبل از موعد، متولد می شوند و یا هنگام تولد وزن کم دارند. کودکان 1 – 5 سال که بیش از 710 میلی لیتر شیر گاو یا شیر سویا می نوشند باید تست غربالگری آهن برای آنها انجام شود گاهی ممکن است فقرآهن در کودکان به علت مسمومیت با سرب باشد. کودکان دچار فقرآهن دارای علائمی مانند ( سفیدی چشم آبی رنگی و یا بسیار کم رنگ، خون در مدفوع، ناخن های شکننده، کاهش اشتها ( به خصوص در کودکان )، خستگی، التهاب زبان، افزایش احتمال عفونت، مشکلات رفتاری، ضربان قلب نامنظم، سردرد، کج خلقی، پوست رنگ پریده ( رنگ پریدگی )، تنگی نفس، زبان درد، ضعف و هوس به خوردن غذاهای غیر معمول ( به نام پیکا ) مانند خوردن یخ، خاک و نشاسته خالص) باشند.
نکات مفید در آنمی فقر آهن
غذاهای غنی از آهن مانند( کشمش، گوشت ( به خصوص کبد )، ماهی، مرغ، زرده تخم مرغ، حبوبات ( نخود و لوبیا ) و نان سبوس دار ) مصرف کنید.
شیر و آنتی اسیدها می تواند سبب تداخل با جذب آهن شود لذا همراه با مکمل های آهن مصرف نشود.
اگر تحمل آهن خوراکی را ندارید باید به صورت وریدی آهن دریافت کنید.
بهتر است آهن با معده خالی مصرف شود ولی اگر ناراحتی معده دارید می توانید همراه غذا مصرف کنید.
ویتامین C یا غذاهای دارای ویتامین C مانند ( پرتغال، خربزه ، توت فرنگی، زردآلو، کیوی، کلم بروکلی ، گوجه فرنگی و سیب زمینی ) مصرف کنید.
مصرف مکمل های آهن را به مدت 6 – 12 ماه حتی بعد از شمارش عادی تست خون ادامه بدهید.
در جوانان و نوجوانان با سطح پایین آهن مصرف مکمل های آهن سبب بهبودی در ( یادگیری، حافظه و عملکرد آزمون شناختی ) در آنها می شود.
مصرف شیر گاو در کودکان زیر یک سال توصیه نمی شود. حداقل به مدت 12 ماه در کودکان از شیر مادر یا شیر های خشک فورموله شده با آهن استفاده شود.
کودکان از منابع خوب آهن ( زردآلو، کلم پیچ و سبزی های دیگر، بلغور جو دوسر، آلو سیاه ، کشمش، اسفناج، ماهی تن ) و منابع بهتری مانند ( مرغ و سایر گوشت ها، لوبیا خشک و عدس، تخم مرغ، ماهی، ملاس، خمیر بادام زمینی، سویا، بوقلمون) و بهترین منابع آهن مانند ( شیر کودک فرمول شده با آهن، شیر پستان ( که آهن به راحتی توسط کودک استفاده می شود)، کبد و غلات سرشار از آهن استفاده کنید.
اگر دارای ناراحتی معده هستید درمان مناسب را انجام دهید.
عواملی که سبب از دست رفتن خون می شوند را درمان کنید.
پیشگیری از کم خونی فقر آهن با تغذیه
غذاهای غنی از آهن ( لوبیا، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج، میوه های خشک از قبیل ( کشمش و زردآلو )، تخم مرغ، غلات سرشار از آهن ، نان و پاستا، نخود فرنگی، مرغ، گوشت قرمز، غذای دریایی ) مصرف کنید.
غذاهای حاوی ویتامین C مانند ( آب مرکبات، توت فرنگی، گوجه فرنگی، پرتقال، انبه، خربزه، فلفل، سبزیجات، کیوی، گریپ فروت و کلم بروکلی ) برای افزایش جذب آهن مورد نیاز است.
توجه داشته باشید که شیر گاو منبع خوبی از آهن برای نوزادان نیست.
نظرات (9)