نیش مار سمی می تواند کشنده باشد و باید همیشه به عنوان یک اورژانس پزشکی درمان شود. حتی گاز گرفتن یک مار بی ضرر ممکن است منجر به واکنش های آلرژیک یا یک عفونت شود. گزش مار سمی می تواند مجموعه ای از علائم مانند ( درد موضعی، تورم، تشنج، تهوع و حتی فلج ) ایجاد کند. شما می توانید پس از گزش مار مراحل کمک های اولیه را با تمیز کردن زخم شروع کرده و با یک مرکز اورژانس پزشکی فورا تماس بگیرید. نیش مار اگر به سرعت درمان نشود می تواند کشنده باشد کودکان به دلیل اندازه کوچک تر بدن خود بیشتر در معرض خطر مرگ یا عوارض جدی ناشی از نیش مار هستند آنتی ونوم ( ضد سم مار ) مناسب می تواند زندگی یک فرد را نجات دهد.
انواع مار سمی
مارهای سمی دو گروه هستند
1- گروه مارهای مرجانی مانند ( كبری، مار مرجانی و ماهبا و غیره )
2- گروه افعی ها مانند ( مارزنگی، افعی و غیره )
مار های سمی ( مارکبری، نوعی مار زهردار، مار مرجانی، Cottonmout ( مار زهردار آب )، مار زنگی و مار های مختلف در باغ وحش ) از نظر میزان سمی بودن با یکدیگر فرق دارند.
مارهای سمی مردمک بیضی ولی مارهای غیر سمی مردمک مدور و گرد دارند فقط مار سمی مرجانی مردمک مدور دارد. سر مارهای سمی مثلثی شکل است ولی سر مار مرجانی مثلثی نیست در پایین چشم مار سمی یک حفره کوچک مشاهده می شود که مارهای غیر سمی آن را ندارند.
علائم کارگزیدگی
علائم مارگزیدگی به نوع مار سمی بستگی دارد اما بطور کلی شامل ( خونریزی ناشی از زخم، تاری دید، سوزش پوست، تشنج، اسهال، سرگیجه، تعریق بیش از حد، غش، نشانه نیش در پوست، تب، افزایش تشنگی، از دست دادن هماهنگی عضلات، تهوع و استفراغ، بی حسی و سوزن سوزن شدن، نبض سریع، مرگ بافت، درد شدید، تغییر رنگ پوست، تورم در محل گزش و ضعف ) می باشد.
برای شناسایی نیش مار، در نظر گرفتن علائمی مانند ( دو زخم سوراخ، تورم و قرمزی اطراف زخم، درد در محل گزش، اشکال در تنفس، استفراغ و تهوع، تاری دید، تعریق و ترشح بزاق، بی حسی در صورت و اندام ) مهم است.
نیش مار زنگی دردناک است و علائم معمولا دیرتر شروع خواهد شد و ممکن است شامل ( خونریزی، تنفس مشکل، تاری دید، افتادگی پلک، فشار خون پایین، تهوع و استفراغ، بی حسی، درد در محل گزش، فلج، پالس سریع، تغییرات رنگ پوست، ورم، آسیب بافت، تشنگی، خستگی، ضعف و نبض ضعیف ) باشد.
گزش مار زهردار Cottonmouth دردناک است و علائم معمولاً دیر آغاز می شود و شامل ( خونریزی، تنفس مشکل، فشار پایین، تهوع و استفراغ، بی حسی و سوزن سوزن شدن، شوک، درد در محل گزش، تغییرات رنگ پوست، ورم، تشنگی، خستگی، آسیب بافت، ضعف و نبض ضعیف) می باشد
نیش مار مرجانی در ابتدا ممکن است بدون درد باشد و عدم درمان نیش مار مرجانی می تواند کشنده باشد و علائم شامل ( تاری دید، تنفس مشکل، تشنج، خواب آلودگی، افتادگی پلک، سردرد، فشار خون پایین، آب دهان ( بزاق بیش از حد )، تهوع و استفراغ، بی حسی، درد و تورم در محل گزش، فلج، شوک، لکنت زبان، اشکال در بلع، تورم زبان و گلو، ضعف، تغییرات رنگ پوست، آسیب بافت پوست، معده یا درد شکم، نبض ضعیف ) می باشد.
اقدامات درمانی مناسب برای مارگزیدگی
اگر منطقه گزش شروع به متورم شدن و تغییر رنگ کرد مار احتمالا سمی بوده است.
آرامش خود را حفظ و عصبی نشوید.
بلافاصله با مرکز پزشکی اورژانس تماس بگیرید.
منطقه آسیب دیده را پایین تر از قلب نگه دارید.
فرد مارگزیده را حرکت ندهید در صورت نیاز با خودرو جابجا کنید جنبش می تواند باعث حرکت سریع تر سم در بدن شود منطقه آسیب دیده را به کمک اسپلینت ( آتل شل ) محدود کنید.
لباس یا جواهرات و ساعت را خارج کنید زیرا منطقه گزش احتمالا متورم خواهد شد بنابر این مهم است که لباس ها و جواهرات خارج شده باشد.
اگر مار مرده است برای شناسایی مار را به محل درمان ببرید سعی کنید شکل، اندازه و رنگ مار را به خاطر داشته باشید.
در اغلب موارد به عنوان یک احتیاط تنها درمان مورد نیاز، مشاهده در بیمارستان می باشد از شما ممکن است خواسته شود که به مدت 24 ساعت برای بررسی در بیمارستان بستری شوید.
زخم را با آب و صابون بشوئید.
زخم را با نوار زخم بند استریل شل بپوشانید.
از یک دستگاه پمپ مکش مانند پمپ ساخته شده توسط ( sawyer ) استفاده کنید. برای این کار روی محل نیش یک برش به موازات محور اندام مبتلا به طول 6 سانتی متر و عمق 3 میلیمتر ایجاد کرده و از دستگاه برای مکش استفاده کنید.
زخم را با چاقو نبرید.
زخم را با دهان مکش نکنید.
از شریان بند، یخ یا آب استفاده نکنید.
به فرد مارگزیده الکل و یا نوشیدنی های کافئین دار ندهید.
منطقه گزش را بالاتر از سطح قلب قرار ندهید.
داروی ضد درد به او ندهید مگر با نسخه پزشک تجویز شود.
علائم حیاتی فرد ( درجه حرارت، نبض، تعداد تنفس و فشار خون ) مانیتور شود در صورت امکان اگر نشانه هایی از شوک ( مانند رنگ پریدگی ) وجود دارد پا را در حدود یک پا بالا ببرید و فرد را با یک پتو پوشش دهید در صورت نیاز اکسیژن بدهید.
واکسیناسیون کزاز را در صورتی که قبلا انجام نداده و زمان آن گذشته است انجام دهید.
درمان، پادزهر ضد سم ( آنتی ونوم ) موثر برای سم مار است و می تواند برای درمان گزش شدید مار استفاده می شود.
دو نوع از antivenin در دسترس می باشد. نوع قدیمی که از سرم اسب مشتق شده است آخرین نسخه تصویب شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا ( FDA ) در سال 2000 (CroFab, Savage ) است که یک قطعه ایمونوگلوبولین به دست آمده از گوسفند اما خالص برای جلوگیری از سایر پروتئین های آنتی ژنی می باشد
antivenin قدیمی هنوز هم ممکن است در دسترس باشد اما به طور کلی توصیه می شود از داروی خاص و خالص استفاده کنید این دارو ممکن است منجر حساسیت فوری ( آنافیلاکسی ) و یا افزایش حساسیت تاخیری ( بیماری سرم ) شود لذا باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد برای رسیدن به حداکثر اثر بخشی 4-6 ساعت پس از گزش استفاده شود.
CroFab به طور خاص از زهر مارهای شرقی و غربی DIAMONDBACK، مارهای زنگی Mohave، و مار زهردار آب cottonmouth ساخته شده است.
روش تزریق پادزهر مار ( آنتی ونوم )
یکی از اقداماتی که در بیمارستان انجام می شود تزریق ضد سم مار است قبل از استفاده از ضد سم مار آن را تست می کنند ( ./2 میلی لیتر از محلول یک دهم رقیق شده آنتی ونوم را در ناحیه ساعد به صورت داخل جلدی تزریق کرده و به همان مقدار نرمال سالین را به عنوان شاهد به دست دیگر تزریق می کنند ) بعد از 15 - 30 دقیقه نتیجه را بررسی می کنند اریتم بیشتر از ./5 سانتی متر نتیجه مثبت بودن تست است البته ممکن است با تست منفی نیز واکنش های حساسیت بروز کند در صورتی که تست منفی بود یک ویال از ضد سم مار را داخل 50 - 100 سی سی محلول رینگر، نرمال سالین یا دکستروز 5 درصد رقیق کرده ( برای 5 ویال 250 - 500 میلی لیتر از هر کدام از محلول ها ) و ابتدا 50 - 100 میلی گرم دیفن هیدرامین وریدی را ( در طی 5 دقیقه ) تزریق و سپس اقدام به تجویز ضد سم مار با استفاده از ماکروست می نماییم در 5 دقیقه اول بهتر است ابتدا با سرعت چند قطره در دقیقه شروع کرده و اگر حساسیت نداد کل پادزهر را در مدت 1 - 4 ساعت تجویز کرد اگر در طول مدت انفوزیون واکنش حساسیتی ایجاد شد تزریق را برای مدتی قطع و سپس پس از تزریق مجدد یک آنتی هسیتامین وریدی و اپی نفرین می توانید اقدام به تزریق مجدد ضد سم با سرعت کمتر از قبل بنمایید وقتی که درد کاهش یافت یعنی ضد سم کافی است در مواردی که تست حساسیت مثبت است و بیمار تابلوی بالینی خطرناکی دارد با سبک و سنگین کردن فواید و مضرات پادزهر اقدام به تجویز آن می نمایند در این موارد از آنتی هیستامین و کورتون و نوراپینفرین و تعدیل سرعت همزمان استفاده می شود.
نظرات (13)