یبوست برای افراد مختلف معنی متفاوتی دارد برای بسیاری از مردم یبوست یعنی داشتن مدفوع نادر است برای برخی همان دفع دشوار مدفوع ( زور زدن ) یا احساس تخلیه ناکامل پس از اجابت مزاج است در پزشکی به اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته یبوست و اگر کمتر از یک بار در هفته باشد یبوست شدید گفته می شود. یبوست بر دو نوع حاد ( شروع جدید ) و مزمن ( یبوست طولانی مدت ) است یبوست حاد به علت یک مشکل پزشکی جدی ( تومورهای روده بزرگ ) نیاز به ارزیابی فوری دارد یبوست و همچنین اگر یبوست با ( خونریزی رکتوم، درد شکم، گرفتگی عضلات، تهوع و استفراغ، از دست دادن وزن ) همراه باشد نیاز به ارزیابی فوری دارد. مخصوصاً اگر یبوست با درمان های ساده بر طرف نشود.
تعریف یبوست
یبوست یک مشکل شایع دستگاه گوارش است در صورتی که به مدت سه هفته یا بیشتر مدفوع سخت و خشک شود و دفع اجابت مزاج انجام نشود فرد دچار یبوست است. یبوست یک مشکل شایع دستگاه گوارش است. خوشبختانه اکثر موارد یبوست موقتی است و تغییرات ساده در شیوه زندگی مانند ( ورزش، نوشیدن مایعات زیاد و خوردن یک رژیم غذایی با فیبر بالا ) می تواند مشکل یبوست را برطرف کند. نداشتن اجابت مزاج در هر روز به این معنی نیست که شما دچار یبوست هستید شما باید دو تا از علائم و نشانه هایی مانند ( تجربه مدفوع سخت، فشار بیش از حد هنگام اجابت مزاج، حس انسداد رکتوم، احساس دفع ناکامل بعد از اجابت مزاج، عبور کمتر از سه مدفوع در هفته و نیاز به استفاده از انگشت و یا فشار روی قسمت پایین شکم برای اجابت مزاج ) برای حداقل سه بار در شش ماه گذشته داشته باشید.
اگر چه یبوست معمولاً جدی نیست ولی اگر شما تغییری در اجابت مزاج، علائم شدید و بیش از 3 هفته و یا شروع غیر قابل توضیح از یبوست و یا اگر علارقم تغییر در رژیم غذایی و ورزش بیش از سه روز دارای علائمی مانند ( درد شکم، خون در مدفوع، یبوست و به دنبال آن اسهال، درد مقعد، مدفوع نازک مانند مداد، کاهش وزن غیر قابل توضیح ) را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید بسیاری از مردم به اندازه کافی آب نمی نوشند و از طرفی آنها مواد غذایی حاوی فیبر مانند ( غلات کامل، میوه و سبزیجات را نیز به اندازه کافی نمی خورند لذا بدن با کمبود این ترکیبات روبرو می شود دستگاه گوارش بخوبی کار نمی کند و دچار یبوست می شوند. معمولا یبوست خطرناک نیست ولی اگر چند روز طول بکشد می تواند خطرناک شود. اگر دچار یبوست هستید ابتدا از مواد غذایی دارای فیبر کافی استفاده کنید و اگر نتیجه خوبی نگرفتید سپس از یک مسهل استفاده کنید. و اگر بهبودی حاصل نشد به پزشک مراجعه کنید. با خوردن غذاهای سالم که غنی از مواد غذایی و غنی از فیبر باشد می توان از بروز یبوست پیشگیری کرد.
عواملی که سبب یبوست می شود
مواد زائد ( مدفوع ) از طریق روده ها خود را توسط انقباضات عضلانی به جلو می برد در روده بزرگ اکثر آب و نمک آن جذب می شود زیرا برای بسیاری از عملکردهای بدن ضروری است وقتی رژیم غذایی به اندازه کافی مایع یا غنی نباشد و یا اگر انقباضات عضلانی روده بزرگ آهسته شود مدفوع سخت و خشک و شما دچار یبوست می شوید.
گاهی به علت اختلال عملکرد کف لگن ( bntismus ) عضلات برای حرکت روده ها بدرستی هماهنگ نیست و این نیز باعث کندی اجابت مزاج می شود
تعدادی از عوامل مانند ( مصرف ناکافی یا کم مایعات، مصرف ناکافی فیبر در رژیم غذایی، سوء استفاده از ملین ها، اختلالات هورونی، به تاخیر انداختن اجابت مزاج، فقدان فعالیت فیزیکی ( مخصوصاً در افراد مسن ) سندرم روده تحریک پذیر، تغییرات در شیوه زندگی عادی و روزمره مانند ( بارداری ( به علت سطح بالای استروژن و پروژسترون )، پیری، مسافرت، بیماری، استفاده مکرر یا سوء استفاده از ملین ها، بیماری های خاص مانند ( سکته مغزی، مولتیپل اسکلروزیس، اسکلرودرما، دیابت ، بیماری تیروئید ( افزایش بیش از حد هورمون تیروئید )، هورمون پاروتیروئید بیش از حد ( افزایش سطح کلسیم خون )، بیماری پارکینسون، لوپوس و سندرم روده تحریک پذیر )، مشکلات در کولون و رکتوم مانند ( انسداد روده یا دیورتیکولیت )، برخی از داروها از جمله ( داروهای ضد درد مانند ( کدئین، اکسی کدن و هیدرومورفون )، آرامبخش ها( آمی تریپتیلین و ایمی پرامین )، ضد تشنج ها مانند ( فنی توئین، کاربامازپین )، مکمل های آهن، داروهای مسدود کننده کانال کلسیم مانند ( دیلتیازم و نیفیدیپین )، آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم ( هیدروکسید آلومینیوم و کربنات آلومنیوم )، دیورتیک ها )، افراد تحت درمان شیمی درمانی، شقاق، هموروئید، بارداری ( تغییرات هورمونی ) و جراحات وارده به نخاع ) سبب یبوست می شوند.
یکی از علل مشکوک به یبوست شدید، استفاده بیش از حد از مسهل های محرک ( سنا، روغن کرچک و برخی از گیاهان ) سبب آسیب به اعصاب و عضلات روده بزرگ شده است.
در موارد نادری یک انسداد در اثر سرطان روده بزرگ، اختلالات هورمونی یا بیماریهای خود ایمنی سبب یبوست می شود. که اگر یبوست به مدت سه هفته یا بیشتر طول کشید نیاز به یک چکاپ که فقط مطمئن شوید یک وضعیت پزشکی سبب مشکل نشده باشد اگر در حال از ( دست دادن وزن، خون در مدفوع، درد معده ) همراه با یبوست هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید یبوست در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض ناخوشایندی مانند ( بواسیر و پرولاپس رکتوم ) به علت زور زدن بیش از حد شود.
در کودکان یبوست ممکن است در اثر بیماری هیرشپرونگ ( بیماری مادرزادی به علت از دست دادن سلول های عصبی در روده بزرگ ) باشد.
تشخیص علت یبوست
برای بررسی مشکل یبوست یک معاینه فیزیکی و پرسیدن در مورد هر گونه مصرف دارو برای تشخیص لازم است. تنگی اسفنکتر مقعد را با معاینه با انگشت مشخص می کنند آزمایشات برای هورمون های تیروئید و کلسیم خون انجام می شود. آزمایشات تشخیصی گسترده وجود دارد و معمولاً در موارد ( یبوست شدید، شروع یبوست جدید و یا برای افراد مسن ) انجام می شود. آزمایشاتی از جمله باریوم انما که با استفاده از ماده حاجب پوشش روده، روده بزرگ، و بخشی از روده کوچک را می توان به وضوح با اشعه ایکس دید.
اشعه ایکس از انورکتال ( defecography ) برای ارزیابی انقباضات عضله رکتوم انجام می شود
برای بررسی راست روده و پایین تر، سیگموئید و روده بزرگ از ( سیگموئیدوسکوپی ) استفاده می شود در این روش، پزشک لوله انعطاف پذیر را برای بررسی راست روده و قسمت پایینی روده بزرگ به مقعد وارد می کند.
برای بررسی راست روده و روده بزرگ از ( کولونوسکوپی ) استفاده می شود این روش پزشک با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر مجهز به دوربین تمام روده بزرگ را بررسی می کند.
برای بررسی عملکرد ماهیچه اسفنکتر مقعد از روش ( مانومتری آنورکتال ) استفاده می شود.
برای بررسی چگونگی حرکت مواد غذایی در روده بزرگ از روش مشاهده ( ترانزیت کولورکتال ) استفاده می شود در این روش از یک کپسول حاوی ماده نشاندار استفاده می کنند و در طی چند روز با اشعه ایکس از روده عکس می گیرند با این روش اختلال عملکرد و چگونکی حرکت مواد غذایی از طریق روده مشخص می شود.
درمان یبوست
هدف از درمان برای یبوست داشتن اجابت مزاج هر 2 – 3 روز بدون زور زدن است در اغلب موارد با تغییرات ساده در رژیم غذایی و شیوه زندگی علائم یبوست از بین می رود.
یک رژیم غذایی با فیبر بالا داشته باشید در این رژیم برای داشتن مدفوع نرم و حجیم باید حداقل 20 تا 35 گرم فیبر در هر روز مصرف کنید غذاهای با فیبر بالا شامل ( حبوبات، گندم یا سبوس جودوسر، دانه اسفرزه، غلات کامل، میوه و سبزیجات تازه ) مصرف کنید. فیبرها یک عارضه دارند و آن ایجاد گاز است زیرا باکتری های روده بزرگ قادر به هضم مقدار کمی از فیبر هستند توانایی باکتری برای هضم یک نوع فیبر از فردی به فرد دیگر فرق می کند لذا فردی که یبوست دارد باید بهترین فیبر که کمترین نفخ را برایش ایجاد کند انتخاب کند. وقتی فیبر مصرف می کنید آب زیادی مصرف کنید و اگر دچار نفخ شکم شدید مدتی فیبر مصرف نکنید و دوباره شروع به مصرف کنید مصرف آب از انسداد در اثر فیبرها جلوگیری می کند. افرادی که دچار تنگی یا چسبندگی ( ایجاد بافت اسکار بعد از یک عمل جراحی ) هستند برای جلوگیری از انسداد از فیبر استفاده نکنند و بیماران دارای دیابت از نوع فیبر بدون قند استفاده کنند.
ورزش منظم و فعالیت بدنی می تواند به تحریک فعالیت های روده کمک کند.
نوشیدن مقدار زیادی آب به نرم کردن مدفوع کمک می کند.
اجابت مزاج را به دلایل کاری به تاخیر نیاندازید.
زمانی که یبوست با تغییر در رژیم غذایی و داشتن فعالیت ورزشی برطرف نشد از مسهل ها می توانید استفاده کنید از مسهل هایی مانند ( FiberCon, Metamucil, Konsyl, Serutan and Citrucel ) همراه مقدار زیادی آب می توانید استفاده کنید.
از روان کننده ها مانند ( روغن معدنی ) که سبب حرکت آسان تر روده ها می شود. این روغن ها اگر به مدت طولانی مصرف شوند سبب دفع ویتامین های محلول در چربی می شوند و نیز ممکن است جذب برخی از داروها مانند وارفارین ( کومارین ) و ضد بارداری های خوراکی را کاهش دهد.
اسموتیک ها مانند ( Cephulac, Sorbitol, Miralax) به حرکت مایعات از طریق روده ها کمک می کند.
ملین های مانند (milk of magnesia, Haley's M-O ) در یبوست موثر است.
مسهل های محرک مانند ( بیزاکودیل، روغن کرچک، سنا ) سبب افزایش حرکات روده می شوند
اگر روش های فوق موثر نبود پزشک از روش تنقیه استفاده می کند. تنقیه شامل ( تنقیه با آب، تنقیه با فسفات، تنقیه با روغن معدنی چرب و نرم کننده ) و زمانی مفید است که مدفوع در رکتوم سخت شده باشد تنقیه مکرر سبب اختلالات آب و الکترولیت می شود تنقیه با کف صابون توصیه نمی شود زیرا سبب آسیب به مقعد می شود. برای تنقیه می توان از شیاف های بیزاکودیل و شیاف گلیسرین استفاده کرد.
اگر درمان های فوق موثر نبود پزشک با کمک جراحی قسمتی از روده بزرگ را بر می دارد ممکن است بخشی از اسفنکتر مقعد یا راست روده برداشته شود.
اگر اختلال کف لگن علت یبوست است پزشک از روش بیوفیدبک ( آموزش برای هماهنگی بهتر عضلات ) استفاده می کند.
اگر بارداری علت یبوست است از غذاهای با فیبر بالا مانند ( میوه، سبزی و غلات سبوسدار )، نوشیدن مقدار زیاد مایعات و ورزش ( شنا و پیاده روی ) استفاده کنید.
درمان یبوست با گیاهان دارویی
یبوست یک مشکل شایع است 20 درصد جمعیت جهان و نزدیک به 60 میلیون آمریکایی از یبوست مزمن رنج می برند. یبوست یک بیماری پاتولوژیک است که فعالیت های روزانه و کیفیت زندگی را مختل می کند و افراد از مکمل های مختلفی برای درمان استفاده می کنند که می تواند ناخوشایند، طعم تند و زننده، نفخ و حتی خفگی شود آلو میوه ای راحت، خوشمزه و طبیعی است که می تواند جایگزین این مکمل ها شود محققان به این نتیجه رسیده اند که آلو خشک بهترین و خط درمان اول یبوست است. روزانه 50 گرم آلو خشک ( حدود 6 عدد ) دو بار در روز استفاده شود.
غذاهایی که برای یبوست خوب است
خوردن میوه هایی مانند ( گلابی، لیمو شیرین، شفتالو، آلوی تازه، توت فرنگی، گیلاس ، انجیر، انگور، هلو، هندوانه و خربزه )، شربت هایی مانند ( شربت کاسنی، شربت شکوفه هلو )، گیاهان ( بادرنجبویه، آلوئه ورا، روغن زیتون، بارهنگ، ) و سبزی ( کاهو، گیشنیز، شوید و جعفری ) در درمان یبوست موثر است و در یبوست کودکان ( بنفشه معطر، ترنجبین، روغن زیتون ) مفید هستند.
غذاهایی که یبوست را بدتر می کند
گوشت ( خوک ، گاو ، بز و خرگوش )، کنسرو ماهی، پنیرهای کهنه و فاسد، نان سفید، شکلات، شیرهای غلیظ و قند دار، بیسکوییت، باقلا، سفیده و زرده تخم مرغ، شیرینی های خشک، رشته فرنگی، انواع ساندویچ، سیب زمینی سرخ شده سبب بدتر شدن یبوست می شوند.
درمان یبوست در نوزادان
شایعترین و رایجترین اختلالات دوران نوزادی یبوست است برای درمان یبوست در نوزادان از گیاهان دارویی برای نوزاد استفاده نکنید یبوست در نوزادان اکثراً به علت عدم رعایت رژیم غذایی مادر است زیرا هر چیزی که مادر در طول روز مصرف کند از طریق شیر او به نوزاد منتقل می‌شود. لذا هنگام ابتلای نوزاد به یبوست که ناشی از عدم رعایت رژیم غذایی مادر است به مادران توصیه می شود که از غذا‌ها و خوراکی‌های ملین مانند ( آلو، اسفناج، بامیه و غذاهایی که با این سبزیجات و میوه‌ها تهیه می‌شوند ) استفاده کنند تا این مواد ملین از طریق شیر مادر به نوزاد انتقال یافته و یبوست نوزاد را بر طرف کند.
دوز مصرفی داروهای گیاهی
آلو 50 گرم یا 6 عدد آلوی خشک دو بار در روز مصرف شود.
بارهنگ 11 گرم دو بار در روز مصرف شود.
روغن زیتون یک قاشق غذاخوری روغن زیتون و یک قاشق چای خوری آب لیمو ( اختیاری ) صبح با معده خالی بهتر است مصرف شود.
اسید سیتریک موجود در لیموی تازه یک محرک برای سیستم گوارشی است روزانه یک لیموی تازه را در یک فنجان آب گرم فشار دهید و مصرف کنید.
نظرات (7)