پوکی استخوان
استئوپروز یا پوکی استخوان که یکی از شایعترین بیماریهای استخوانی است که بتدریج باعث کاهش بافت و تراکم استخوان می شود استخوان اسفنجی شکل شده و یک بافت متخلخل ایجاد می شود. در واقع مهندسی استخوان به هم می خورد و استعداد شکستگی در استخوان بوجود می آید. این بیماری بیشتر در استخوانهای لگن، ستون فقرات و مچ دست ایجاد می شود. شکستگی لگن باعث اختلال در توانایی فرد در راه رفتن و بدون درمان مناسب در دراز مدت باعث از کار افتادگی و یا مرگ می شود و شکستگی ستون فقرات باعث بد شکلی و کاهش ارتفاع بدن می شود.
درمواردی مانند مصرف داروهای استروئیدی تاثیر گذار بر استخوان، وجود سابقه قطع چرخه قاعدگی، داشتن بیماری التهابی روده، یائسگی زودرس، در چنین شرایطی پزشک از فرد یک اسکن استخوانی می گیرد تا بتواند در تکرارهای بعدی با آن مقایسه کند. و پیشرفت بیماری را متوجه شود امروزه اسکن DEXA برای اندازه گیری تراکم معدنی استخوان در ستون فقرات و اندام ها استفاده می شود این اسکن فقط چند دقیقه طول می کشد و آزمونی حساس و دقیق برای سنجش تراکم استخوان محسوب می شود
گزارش این اسکن مقادیر تراکم استخوانی فرد را با یک فرد طبیعی هم سن خود فرد اما با تراکم استخوانی طبیعی مقایسه می کند توجه داشته باشید که به طور طبیعی با افزایش سن بخشی از استخوان از دست می رود. روند سالمندی از دوران جنینی آغاز می شود اولین علامت سالمندی سفیدی مو و سپس نزدیک بینی است که در ایران 60 سالگی و در ژاپن 80 سالگی پدید می آید. افراد مسن با شروع پوکی استخوان کاهش دانسیته استخوانی پیدا می کنند. برای تشخیص پوکی استخوان از تست t scor BMD استفاده می شود در این تست نتیجه نرمال -1 و استوپنی - 1 تا -2.5 و بیشتر از -2.5 ( عدد منفی تر ) را استئوپروز می گویند. علل ثانویه ای وجود دارد که باعث این بیماری می شود که عبارت از ( استئومالاسی، کمبود ویتامین D، سلیاک، دیابت، مولتیپل میلوما، آنمی پرنیشیوز، اختلالات هورمونی مانند کم کاری و پرکاری تیروئید کمبود ویتامین K، فولات و B12 ) می باشد. بعضی داروهای ضد انعقاد خون مانند هپارین ضد تشنج مثل فنی توئین، داروهای ادرارآور، مصرف طولانی مدت مسکن ها نیز در ایجاد استئوپروز نقش دارند. این بیماری در افراد بور ، لاغر، دارای چشمان آبی، و کسانیکه ورزش نمی کنند بیشتر دیده می شود. با تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی می توانید روند بیماری را کند نمائیم.
علائم استئوپروز
این علائم عبارتند از کاهش قد که ممکن است اولین علامت پوکی استخوان باشد، کیفوژ ستون فقرات که موجب انحنای پشت می شود، بیماریهای ریوی، برجستگی شکم، حالت تهوع، شکستگی خود بخود با کمترین ضربه در نواحی ران و لگن، کمر و ستون مهره ها که غالبا اولین علامت است.
علل پوکی استخوان
- کاهش سطح استروژن بعد از یا ئسگی
- کاهش تستوسترون با افزایش سن افراد
- سابقه خانوادگی بروز شکستگی با حداقل تروما
- سندرم کوشینگ یا درمان با کورتیکواستروئید
- هیپوگنادیسم اولیه یا ثانویه
- BMI پایین ( زیر 20 ) و اختلالات غذا خوردن
- داروهای ضد تشنج ( فنی توئین، فنوباربیتال و کاربامازپین )
- بیماری مزمن کبد یا کلیه
- هیپرپاراتیروئیدی اولیه
- هیپرکلسیوری
- آرتریت روماتویید یا اسپوندلیت انکیلوزان
- دیابت قندی نوع 1 یا 2
- سوء جذب از جمله بیماری سلیاک
- پیوند با داروهای سرکوبگر ایمنی ( سیکلوسپورین و تاکرولیموس )
- زمینه ژنتیکی فرد
- کمبود کلسیم در رژیم غذایی
- نارسایی ویتامین D ( سطح سرمی 25 - هیدروکسی ویتامین D کمتر از 30 نانوگرم بر میلی لیتر )
- عدم فعالیت یا فعالیت بیش از حد
- سیگار کشیدن
- نوشیدن بیش از حد قهوه یا نوشابه
- مصرف گوشت قرمز بیش از حد
- مصرف الکل
- استفاده طولانی مدت از داروهایی مانند کورتیکو استروئید ها و هورمون تیروئید
- موهای خاکستری قبل از 40 سالگی
تغذیه در استئوپروز
- مصرف کلسیم کافی: بدن کلسیم نمی سازد و روزانه مقداری کلسیم از بدن دفع می شود لذا دریافت مصرف کلسیم کافی روزانه ( 1000 – 1200 ) میلی گرم اهمیت دارد. بهترین منابع کلسیم محصولات لبنی کم چرب مانند ( شیر، پنیر تازه و ماست کم چرب )، سبزیجات برگ سبز، سویا، کلم پیچ، کلم بروکلی، لوبیا پخته، ماهی استخوانی، میوه های خشک است.
- علاوه بر کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان نیاز به اسید فولیک ( ویتامین B9 ) منیزیم، روی، ویتامین های B6, B12 ,D ,C, K می باشد.
- اسید فولیک در مارچوبه، آوکادو، لوبیا، چغندر، کلم بروکلی، کلم بروکسل، نخود، عدس، پرتغال، نخود فرنگی تازه، سویا، اسفناج، بوقلمون وجود دارد.
- منیزیم کمک می کند تا جذب کلیسم افزایش یابد و در منابع بادام، همیشه بهار، آوکادو، جو، آجیل، گندم سیاه، شکلات، صدف، تخم کدو، اسفناج، دانه آفتابگردان وجود دارد
- ویتامین B12 سطح هموسیستئین را کاهش می دهد و در گوشت گاو، بره، صدف، ماهی قزل آلا، ماهی تن، ماست وجود دارد.
- ویتامین B6 سطح هموسیستئین را کنترل می کند و در آووکادو، موز، جو، جوجه، نخود فرنگی، انبه،سیب زمینی، برنج قهوه ای، ماهی آزاد، دانه آفتابگردان، سیب زمینی شیرین، ماهی تن، بوقلمون وجود دارد
- ویتامین C باعث افزایش کلاژن سازی می شود و در کلم قرمز، کیوی، پرتغال، فلفل قرمز، آناناس، سیب زمینی، توت فرنگی، نارنگی، ... وجود دارد.
- مصرف ویتامین D کافی: برای جذب طبیعی کلسیم وجود ویتامین D لازم است این ویتامین در جذب کلسیم به استخوان ها هم لازم است این ویتامین را می توانید از طریق رژیم غذایی ( شیر، ماهی آزاد، ماهی تن ) و آفتاب تامین نمائید. روزانه ( 400 – 800 ) واحد مورد نیاز است.
- ویتامین K در تولید استئوکلسین موثر و همچنین باعث تحریک رشد استخوان در شکستگی ها می شود. و در منابع کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم سبزی، زرده تخم مرغ، روغن ماهی، کلم پیچ، اسفناج، برگ چغندر و سبزها وجود دارد.
- روی باعث افزایش عمل ویتامین دی می شود و در جو، گوشت گاو، جوجه، بره، صدف، بوقلمون و گندم وجود دارد.
- سیلیکون باعث تشکیل استخوان و کلاژن سازی می شود. و در سیب، برنج قهوه ای، کرفس، گیلاس، خیار، عسل، جو، پیاز، پرتغال، کلم خام، گندم سبوسدار وجود دارد.
- قطع مصرف الکل: در اثر مصرف الکل فرد به علت تغذیه ناکافی و زمین خوردن مکرر به پوکی استخوان گرفتاری می شوند.
- ترک سیگار: مطلعات نشان داده است که افراد سیگاری تراکم استخوانی کمتری نسبت به غیر سیگاری ها دارند
- مصرف گوشت قرمز چرب ، نمک، شکلات و کافئین را کم کنید. ممکن است عاملی برای افزایش خطر شکستگی استخوان ها باشد.
- ورزش منظم: فعالیت جسمانی منظم به افزایش توده استخوانی و کاهش از دست رفتن استخوان کمک می کند لذا ورزش پیاده روی، حرکات موزون، ایروبیک، تنیس، پرش، دویدن و وزنه برداری از بهترین ورزشها برای این بیماری هستند. حداقل سه بار در هفته به مدت 20 دقیقه یکی از این ورزشها را انجام دهید. توصیه می شود وزنه های سنگین را بلند کنید.
درمان پوکی استخوان
- Evista tab اسم دیگر این قرص رالوکسیفن هیدروکلرید می باشد. و از طریق مکانیسم های مانند ( حفظ کیفیت استخوان با تنظیم چرخه استخوانی مشابه به زمان قبل از یائسگی، جلوگیری از پیشرفت osteopenia، به سمت پوکی استخوان، اثر بخشی در کاهش شکستگی مهرهای بیماران استئوپرونتیک با مصرف کوتاه و دراز مدت، ایمنی در مصرف به مدت 8 سال
- توجه داشته باشید که بعد از سن 30 سالگی ورزش منظم و تغذیه صحیح به حفظ توده استخوانی کمک می کند.
- Fosamax tab به مدت یک سال هفته ای یک عدد استخوانها را قوی و محکم می کند.
- داروی جدید زولدرونیک اسید با دوز پائین یک بار در سال که تزریق داخل وریدی دارد، نیز همان اثر فوزوماکس را دارد.
- دریافت کلسیم و ویتامین D کافی سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D را بالای 30 نانوگرم در میلی لیتر برسانیم
- در مردان درمان با تزریق متناوب هورمون پاروتیرویید انسانی نوترکیب ( PTH ) مستقیما باعث تحریک تشکیل استخوان می شوند.
نمونه یک رژیم غذایی در پوکی استخوان
صبحانه
یک فنجان بلغور جو دوسر
نیم فنجان شیر بدون چربی 120 ml
5 برگ زردالو خشک خرد شده
یک قاشق غذاخوری آجیل ( بادام زمینی، پسته، فندق، گردو و ... ) خرد شده
نیم فنجان 120 ml آب پرتغال ( غنی شده با کلسیم )
طرز تهیه: جو دوسر را با زردالو و آجیل بپزید
ناهار
نیم فنجان پنیر با چربی پائین
0.25 فنجان انگور
0.25 فنجان پرتغال خرد شده پوست گرفته شده
دانه های کنجد یک قاشق
2 عدد گوجه فرنگی
2 فنجان برگ سالاد مخلوط
3 عدد بیسکوویت Ryvita
طرز تهیه: پنیر پرتغال و انگور را با هم مخلوط کنید برگ های سالاد را در کاسه ریخته و مواد فوق را به آن اضافه کنید سپس کنجد را روی پنیر ها بپاشید و با گوجه فرنگی تزئین کنید.
شام
115 گرم سینه مرغ بدون پوست و استخوان
یک قاشق روغن زیتون
نیم فنجان سس گوجه فرنگی
نیم فنجان کلم بروکلی
سیر له شده یک عدد
یک فنجان اسفناج
یک قاشق پنیر رنده شده
30 گرم پاستا نپخته
طرز تهیه: مرغ را به شکل نوار باریک کنید مقداری روغن در ماهیتابه ریخته و مرغ و سیر را به آن اضافه کنید بعد 2-3 دقیقه سس گوجه فرنگی را اضافه کنید سپس کلم بروکلی را ریخته و اجازه دهید 5 دقیقه بپزد. پاستا را در ظرفی جدا پخته و آبکش نمائید مواد فوق را به روی پاستا ریخته و پنیر را به آن اضافه کنید و با اسفناج کنار آن سرو کنید می توانید کمی آویشن هم به آن اضافه کنید
نظرات (1)