اضافه بار آهن به عنوان ذخیره اضافی آهن در بدن تعریف می شود. آهن اضافی در بدن در اندام ها ذخیره می شود. قابل توجه ترین اندام ها با رسوب آهن کبد، قلب و غدد درون ریز است. علائم و بیماری های ناشی از آسیب به اعضای خاص بدن است.
انتقال خون متعدد برای برخی از بیماران مبتلا به لوسمی، لنفوم و میلوما یک واقعیت زندگی است. انتقال برای بهبود تعداد گلبول های خون و درمان علائم کم خونی - مانند خستگی، تفکر تیره و تار، تنگی نفس و ضعف - استفاده می شود. با این حال، انتقال خون متعدد در طول زمان به طور بالقوه می تواند باعث اضافه بار آهن شود - شرایطی که در صورت عدم درمان ممکن است به قلب و کبد آسیب برساند.
بار اضافی آهن یک مشکل بالقوه جدی است که اغلب مورد توجه قرار نمی گیرد زیرا علائم غیر اختصاصی هستند و اغلب به تدریج بروز می کنند. تعدادی تست تشخیصی در دسترس هستند اما تفسیر آنها می تواند چالش برانگیز باشد. هنگامی که اضافه بار آهن تشخیص داده شد گزینه های درمانی در اکثر افراد نسبتاً ساده است. با این حال، افراد که درمان نشده اند می توانند مسمومیت ارگان های بدن را تهدید کنند. بنابراین، شناسایی بار اضافی آهن قبل از آسیب اندام بسیار مهم است.
در اینجا رویکردی برای ارزیابی افراد مشکوک به اضافه بار آهن در اینجا ارائه شده است.
بررسی موضوعات جداگانه در مورد تنظیم تعادل آهن، تشخیص و درمان هموکروماتوز ارثی (HH) و مدیریت بار اضافی آهن بحث می کند.
چگونه اتفاق می افتد
آهن نقش بسیار مهمی در بدن ما دارد. این ماده در بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی از جمله سنتز DNA هنگام تقسیم سلول ها و انتقال اکسیژن از ریه ها به سلول ها و بافت های ما نقش دارد. آهن موجود در غذای ما به طور کلی به پروتئینی بنام ترانسفرین متصل می شود و در پلاسمای خون ما گردش می کند.
در بیشتر موارد، از این آهن برای تشکیل هموگلوبین استفاده می شود ماده ای که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و باعث انتقال اکسیژنی می شود که ما با آن در بافت های خود تنفس می کنیم. آهن باقیمانده در کبد، برای استفاده بعدی ذخیره می شود.
بدن انسان توانایی حذف هدفمند یا دفع آهن اضافی را ندارد اگرچه در فرآیندهای طبیعی مانند ریختن سلولهای پوستی مقداری آهن از بین می رود. با رسیدن به حداکثر ظرفیت ذخیره سازی آهن بدن، آهن در سایر قسمت های بدن شروع به ساخت می کند که منجر به اضافه بار آهن می شود.
انتقال گلبولهای قرمز مقدار زیادی آهن را به بدن منتقل می کند. در افراد سالم، فقط در حدود 1 تا 2 میلی گرم آهن در یک روز معلوم شده است - یعنی آهن که از رژیم غذایی گرفته می شود و به واسطه ریختن سلول های پوستی و سلول های دستگاه گوارش از بین می رود. با این حال، یک واحد گلبولهای قرمز (PRBCs) حاوی حدود 200 تا 250 میلی گرم است. در بیشتر مواقع، بیماران با هر بار تزریق دو واحد دریافت می کنند به این ترتیب 500 میلی گرم اضافی فقط در یک روز دریافت می شود.
علائم اضافه بار آهن
متأسفانه، حدود نیمی از افرادی که از اضافه وزن آهن رنج می برند علائمی نشان نمی دهند. مردان بین 30 تا 50 سال تمایل دارند برخی از علائم را نشان دهند در حالی که ممکن است در زنان بالای 50 سال یا یائسه علائم را نشان دهند. دلیل این امر این است که آنها مجبور هستند آهن را در حین قاعدگی یا بعد از زایمان از دست دهند. علائم اضافه بار آهن شامل موارد زیر است.
درد مفاصل به خصوص در ناحیه مچ پا
کاهش وزن
درد معده
فلاتر قلب
احساس خستگی
از دست دادن رابطه جنسی
حافظه گیج
از دست دادن موهای بدن
بعضی اوقات افراد مبتلا به هموکروماتوز هیچ علائمی دریافت نمی کنند تا اینکه در مورد مشکلات جدی تر از جمله ضربان قلب غیرعادی، اختلال در نعوظ، مشکلات کبدی، دیابت، آرتریت و غیره مطلع شوند همچنین افرادی که از هموکروماتوز رنج می برند در صورت مصرف مقدار زیادی می توانند آن را بدتر کنند. غذاهای حاوی ویتامین C به دلیل اینکه به بدن در جذب آهن از مواد غذایی کمک می کند.
اثرات
هنگامی که آهن توانایی بدن را در ایمن نگه داشتن آن تحت تأثیر قرار داده است می تواند به چندین روش آسیب برساند. اول از همه، وقتی آهن بیشتری تا ترانسفرین برای اتصال به آن در بدن وجود دارد به خودی خود به عنوان آهن غیر ترانسفرین (NTBI) در اطراف می چرخد. این شکل آهن برای بدن ما سمی است و در سطح سلولی باعث آسیب به بافت ها و اندام های ما می شود.
علاوه بر این، آهن بیش از حد در قلب، ریه ها، مغز، غدد درون ریز، کبد و حتی مغز استخوان تجمع می یابد.
بدون درمان، این تجمع می تواند منجر به موارد زیر شود:
نارسایی قلبی
ناباروری
دیابت
سیروز کبدی
آرتروز
کم کاری تیروئید (تیروئید تحت فعال)
رشد ناقص
اختلال نعوظ
سرطان
افسردگی
برخی شواهد همچنین حاکی از آن است که عفونت باکتریایی ممکن است یکی از پیامدهای اضافه بار آهن باشد.
چه کسی در معرض خطر است؟
افرادی که در معرض اضافه بار آهن انتقالی قرار دارند افرادی هستند که بسیاری از گلبولهای قرمز خون را دریافت کرده اند. بزرگسالانی که به طور مرتب انتقال خون را دریافت می کنند پس از حدود 20 واحد مادام العمر PRBCs یا 10 انتقال در صورتی که همزمان دو واحد دریافت کنند در معرض خطر هستند.
بیماران مبتلا به سرطان خون و مغز استخوان مانند لوسمی و لنفوم معمولاً بعد از شیمی درمانی، بعد از رادیوتراپی به ناحیه لگن خود یا پیوند سلولهای بنیادی، نیاز به تعداد بیشتری انتقال خون دارند.
بیماران مبتلا به سندرمهای میلودیسپلاتیک (MDS) اغلب بطور مداوم دارای هموگلوبین کم هستند و بسیاری از آنها به انتقال خون وابسته هستند و خطر بالای بار آهن را دارند. MDS با کم خونی سیدروبلاستیک نیز ممکن است باعث شود که بیماران مقدار زیادی آهن از مواد غذایی خود را جذب کنند و این مشکل را حتی بدتر کند.
تشخیص
اضافه بار آهن به مرور زمان رخ می دهد و اغلب بیماران هیچ علامتی از خود نشان نمی دهند. به احتمال زیاد قبل از اینکه فرد علائمی داشته باشد اضافه بار آهن توسط نتایج آزمایشگاه تشخیص داده می شود.
متداول ترین آزمایش برای ارزیابی اشباع آهن سطح فریتین سرم است. این یک آزمایش خون است که ممکن است بطور منظم برای افراد پرخطر انجام شود. با افزایش مقدار NTBI در خون، سطح فریتین سرم افزایش می یابد. سطح فریتین خون که بیشتر از 1000 میکروگرم بر لیتر است نشان دهنده اضافه بار آهن است. مردان سالم معمولاً فریتین سرمی 24-336 میکروگرم بر لیتر و زنان سالم 12 - 307 میکروگرم بر لیتر دارند. سایر بیماری ها و شرایط همچنین می توانند باعث آزاد شدن مقادیر زیادی فریتین در گردش خون شوند.
پزشکان همچنین ممکن است برای بررسی غلظت آهن، بیوپسی کبد را انجام دهند. در حالی که این آزمایش ممکن است نتایج دقیق تری نسبت به سطح فریتین سرم داشته باشد اما به یک روش نسبتاً تهاجمی نیاز دارد که می تواند منجر به عوارضی مانند عفونت و خونریزی شود. نتایج بیوپسی بیش از 7 میلی گرم آهن در هر گرم کبد حاکی از اضافه بار آهن است.
مطالعات تصویربرداری همچنین می تواند یافته های حاکی از اضافه بار آهن را نشان دهد. تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) ممکن است برای تشخیص تجمع آهن در کبد و قلب استفاده شود. MRI ممکن است همراه با بیوپسی کبد برای تشخیص اضافه بار آهن یا به طور مستقل مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، رسوب آهن توسط برخی از موارد مانند MRI توسط MRI قابل پیش بینی نیست مانند زمانی که رسوب آهن در لوزالمعده رخ می دهد.
درمان
دو روش اصلی برای درمان اضافه بار آهن وجود دارد: درمان فلبوتومی و شلاتیون آهن.
درمان فلبوتومی سریعترین و مؤثرترین روش برای پایین آمدن سطح آهن در بیمار است. متأسفانه نمی توان از آن برای بیمارانی که کم خون هستند استفاده کرد. بنابراین، به طور معمول برای بیمارانی که لوسمی یا لنفوم آن در بهبودی است محفوظ است.
در طی فلبوتومی درمانی، یک پرستار یا پزشک، یک سوزن بزرگ را به داخل رگ شما، معمولاً در بازوی شما وارد می کنند. سپس در حدود 15 تا 30 دقیقه 500 میلی لیتر خون از بدن شما خارج می کنند. اگر تاکنون خون اهدا کرده اید این ایده را متوجه می شوید این مقدار خون حاوی حدود 250 میلی گرم آهن است. از آنجا که این آهن از طریق خون شما خارج می شود کبد شما برخی از ذخیره های خود را آزاد می کند و درنهایت مقدار آهن در گردش می تواند به محدوده طبیعی برگردد. برای رسیدن به هدف سطوح فریتین سرم 50 - 100 میکروگرم در لیتر ممکن است فلبوتومی یک یا دو بار در هفته انجام شود.
در درمان شلاتیون آهن از داروهایی استفاده می کنند که به آهن چسبیده یا آن را شلاته می کنند و باعث از بین رفتن آن از بدن می شوند. هدف از این نوع درمان از بین بردن آهن اضافی از خون و بافت های اندام است. اگرچه این روش درمانی روی رسوبات آهن و کبد پلاسما به خوبی کار می کند اما در از بین بردن رسوبات آهن از قلب مؤثر نیست.
Deferoxamine (Desferal) ،deferasirox (Exjade) و deferiprone (Ferriprox) سه دارو از جمله این داروها هستند.
داروهای شلاتور آهن در کاهش سطح NTBI مؤثر هستند اما در صورت قطع درمان، این سطوح به سرعت برمی گردند. بنابراین، این داروها باید دقیقاً همانگونه انجام شود که به درستی کار کنند. این می تواند یک تعهد بزرگ برای برخی از بیماران باشد. همچنین شلات های آهن بدون عوارض جانبی نیستند و خطرات و مزایای استفاده از ذوب آهن باید با دقت بررسی شوند.
علاوه بر این روشهای درمانی، ارائه دهنده خدمات سلامتی شما ممکن است توصیه هایی برای کاهش مقدار آهن جذب شده از طریق مواد غذایی شما نیز انجام دهند. در حالی که این اقدامی است که به صورت شهودی حس می کند با چند مورد استثناء، فواید محدود کردن آهن در رژیم غذایی جای سوال دارد.
نکاتی درباره مراقبت از خود
انتقال خون غالباً جزء لازم و مؤثر لوسمی و درمان لنفوم است. کم خونی می تواند تأثیرات بسیار مضر و حتی کشنده ای بر بدن شما داشته باشد و انتقال آن ممکن است اجتناب ناپذیر باشد.
با این حال، کارهایی وجود دارد که می توانید انجام دهید تا اطمینان حاصل شود که میزان آهن شما به درستی کنترل می شود. اطمینان حاصل کنید که تیم بهداشت و درمان فعلی شما اطلاعاتی در مورد سابقه انتقال خون گذشته شما دارند. ممکن است سالها پیش PRBCs را برای یک وضعیت کاملاً نامربوط دریافت کرده باشید اما پزشک شما باید هم اکنون از این موضوع آگاهی داشته باشد. به یاد داشته باشید که آهن راهی برای خارج شدن از بدن شما ندارد بنابراین هر ترانسفوزیونی که در طول زندگی دریافت می کنید این توانایی را دارد که امروز به اضافه بار آهن کمک کند.
همچنین باید سعی کنید هر ترانسفوزیون دریافتی را ردیابی کنید. این ممکن است آسان نباشد و ممکن است مواقعی در درمان شما وجود داشته باشد که به نظر می رسد تمام کارهایی که انجام می دهید انتقال داده می شود اما بعداً مهم خواهد بود.
تیم درمانی شما باید هنگامی که حدود 20 واحد خون دریافت کردید سطح نظارت بر میزان فریتین سرم را شروع کنند. اگر معمولاً دو واحد را همزمان دریافت می کنید این تنها 10 انتقال است. اگر آنها به طور خودکار آن را سفارش نمی دهند باید آن را درخواست کنید.
خلاصه:
بیمارانی که در طول زندگی خود تعدادی انتقال خون دریافت می کنند در معرض خطر اضافه بار آهن هستند. با توجه به ماهیت بیماریهای آنها و روشهای درمانی مورد استفاده برای بیماران، بیماران مبتلا به سرطان خون و مغز استخوان غالباً برای مدتی وابسته به انتقال خون هستند. در صورت عدم درمان، اضافه بار آهن می تواند به آسیب جدی اعضای بدن و حتی مرگ منجر شود اما درمان های موثری در دسترس است.
در حالی که ممکن است جلوگیری از انتقال خون غیرممکن باشد بیماران می توانند با توجه به تعداد واحدهایی که دریافت می کنند در صورت لزوم از آنها محافظت کنند.
در ادامه بخوانید: اثرات مضر مصرف بیش از حد آهن
نظرات (0)