داروهای شیمی درمانی به اندازه کافی برای کشتن سلول های سرطانی در حال رشد قدرتمند هستند اما آنها همچنین می توانند به سلول های سالم نیز آسیب برسانند و باعث عوارض جانبی در سرتاسر بدن شوند. پزشکان و دانشمندان به طور مستمر در تلاش برای شناسایی داروهای جدید، روش های مدیریت شیمی درمانی و ترکیبی از درمان های موجود که عوارض جانبی کمتری دارند هستند در نتیجه بسیاری از انواع شیمی درمانی هستند که نسبت به داروهای چند سال پیش راحت تر تحمل می شوند علاوه بر این، پزشکان گام عمده ای در سال های اخیر در کاهش درد، تهوع، استفراغ و دیگر عوارض فیزیکی ناشی از شیمی درمانی برداشته اند.
عوارض جانبی شیمی درمانی در بدن کدام است؟
سلول های سرطانی سریع تر از سلول های سالم تقسیم می شوند و داروهای شیمی درمانی بر این سلول هدف موثر هستند. اما متاسفانه، سلول های سالم با رشد سریع می تواند بیش از حد آسیب ببینند . بسیاری از داروهای شیمی درمانی با پتانسیل متفاوت با بسیاری از عوارض جانبی مختلف وجود دارد. این اثرات از فرد به فرد و از درمان به درمان دیگر متفاوت است. و به نوع، محل سرطان، دوز درمان و سلامت کلی فرد بستگی دارد.
عواملی که نقش مهمی در عوارض جانبی بازی می کند شامل دیگر درمان های در حال انجام، مسائل مربوط به سلامت قبلی، سن، شیوه زندگی می شود برخی از بیماران عوارض جانبی بسیار کمی را تجربه می کنند در حالی که دیگران احساس کاملا بیمار دارند. اگر چه بیشتر عوارض جانبی تا مدت کوتاهی پس از پایان درمان برطرف می شود ولی برخی ممکن است هرگز از بین نرود داروهای شیمی درمانی به احتمال زیاد روی سلول ها در دستگاه گوارش، فولیکول های مو، مغز استخوان، دهان و دستگاه تناسلی تاثیر می گذارد. با این حال، سلول در هر قسمتی از بدن ممکن است آسیب ببیند.
عوارض شیمی درمانی در گردش خون و سیستم ایمنی بدن
به طور معمول نظارت بر شمارش سلول های خون، بخش مهمی از شیمی درمانی است دلیلش این است که این داروها می تواند به سلول مغز استخوان، که در آن خون تولید می شود آسیب برساند. این می تواند به منجر مشکلات متعدد شود. سلول های قرمز خون اکسیژن را به بافت می رسانند و کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن شما قادر به تولید گلبول های قرمز خون کافی نیست و شما احساس خستگی و دیگر علائم کم خونی مانند ( سبکی سر، پوست رنگ پریده، مشکل در تفکر، احساس سرما، ضعف عمومی ) دارید.
شیمی درمانی می تواند شمارش تعداد گلبول های سفید خون را کاهش دهد که منجر به نوتروپنی می شود سلول های سفید خون نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن ایفا می کنند و به مبارزه با عفونت و دفع بیماری کمک می کنند. علائم همیشه آشکار است اما کاهش تعداد گلبولهای سفید خون خطر ابتلا به عفونت و بیماری را افزایش می دهد افراد با ضعف سیستم ایمنی با شیمی درمانی باید اقدامات احتیاطی را برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس ها، باکتری ها و دیگر میکروب ها انجام دهند.
سلول به نام پلاکت به لخته شدن خون کمک می کند کاهش تعداد پلاکت ترومبوسیتوپنی نامیده می شود و به احتمال زیاد سبب کبودی و خونریزی می شود علائم این بیماری شامل ( خون دماغ، خون در استفراغ یا مدفوع و قاعدگی بیش از حد معمول ) است.
برخی از داروهای شیمیایی می تواند عضله قلب را ضعیف و در نتیجه سبب کاردیومیوپاتی شوند و یا مزاحم ریتم قلب و باعث آریتمی شوند این می تواند توانایی قلب برای پمپ کردن خون را به طور موثر تحت تاثیر قرار دهد برخی از داروهای شیمیایی می تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. اگر قلب شما در شروع شیمی درمانی قوی و سالم باشد این مشکلات کمتر رخ می دهد.
عوارض شیمی درمانی در دستگاه گوارش
برخی از شایع ترین عوارض جانبی شیمی درمانی در دستگاه گوارش شامل ( زخم دهان و خشکی دهان ) که می تواند جویدن و بلع را دشوار کند. زخم ها ممکن است بر روی زبان، لب ها، لثه ها و یا در گلو تشکیل شود زخم دهان می تواند شما را بیشتر مستعد ابتلا به خونریزی و عفونت کند. بسیاری از بیماران از طعم فلزی در دهان و یا یک پوشش زرد یا سفید بر روی زبان شکایت دارند. مواد غذایی ممکن است طعم های غیر معمول و یا ناخوشایند داشته باشند.
این داروهای قدرتمند می تواند به سلول دستگاه گوارش آسیب برساند. تهوع یک علامت شایع است که ممکن است سبب حملات استفراغ شود. با این حال، داروهای ضد تهوع مربوط به داروهای شیمی درمانی می تواند به کاهش این علایم کمک کند.
سایر مسائل گوارشی شامل مدفوع شل یا اسهال و در برخی افراد سبب مدفوع سخت و یبوست می شود این مشکل ممکن است با فشار، نفخ و گاز معده همراه باشد. از کم آبی با نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز جلوگیری کنید.
عوارض جانبی مربوط به دستگاه گوارش می تواند به از دست دادن اشتها کمک کنند و حتی اگر شما غذا هم نخورده باشید احساس پری می کنید. کاهش وزن و ضعف عمومی رایج است. با این وجود، مهم است که به خوردن غذاهای سالم ادامه دهید.
عوارض شیمی درمانی مو، پوست و ناخن
در عرض چند هفته نخست درمان، داروهای شیمی درمانی روی فولیکول های مو تاثیر می گذارد و می تواند سبب ریزش مو ( آلوپسی ) شود. ریزش مو می تواند بر روی سر، ابرو، مژه و بدن رخ دهد. ریزش مو موقتی است. و رشد موی جدید معمولا چند هفته بعد از درمان آغاز می شود.
برخی از بیماران ناراحتی جزئی پوست مانند خشکی، خارش و راش را تجربه می کنند. و شما ممکن است به آفتاب حساسیت بیشتری داشته باشید و پوست آسان تر می سوزد دکتر شما می تواند پماد موضعی برای تسکین پوست تحریک شده توصیه کند.
ناخن های دست و پا ممکن است قهوه ای یا زرد روشن، مضرس و یا ترد شوند. سرعت رشد ناخن ممکن است کم شود و ناخن ها به راحتی ترک خورده و یا بشکنند در موارد شدید می تواند از بستر ناخن جدا شود. این مهم است که از ناخن های خود را برای جلوگیری از عفونت به خوبی مراقبت کنید.
سیستم جنسی و تولید مثل
داروهای شیمی درمانی می تواند بر روی هورمون جنسی اثر کند و در زنان تغییرات هورمونی می تواند سبب ( گرگرفتگی، قاعدگی نامنظم و یا شروع ناگهانی یائسگی شود ممکن است به طور موقت یا دائم سبب ناباروری در زنان شود شیمی درمانی ممکن است باعث خشکی بافت های واژن شود که می تواند موجب رابطه جنسی ناراحت کننده یا دردناک شود. و احتمال ابتلا به عفونت های واژن افزایش یابد. داروهای شیمی درمانی در دوران بارداری می تواند موجب نواقصی هنگام تولد شود. در مردان، برخی از داروهای شیمیایی می تواند اسپرم را کاهش داده و سبب ناباروری موقت یا دائم شود.
علایم مانند خستگی، اضطراب و نوسانات هورمونی در میل جنسی در هر دو مردان و زنان وجود دارد. نگرانی در مورد از دست دادن مو و دیگر تغییرات ظاهری وجود دارد. با این حال، بسیاری از مردم با شیمی درمانی برای لذت بردن از یک رابطه صمیمی و زندگی جنسی فعال هستند.
کلیه ها و مثانه ( سیستم تولید )
کلیه برای دفع مواد شیمی درمانی قدرتمند از بدن فعالیت می کند در این روند، برخی از سلول های کلیه و مثانه می تواند آسیب دیده یا تحریک شود نشانه های آسیب کلیه شامل ( کاهش ادرار، تورم دست ها، پاها و سردرد ) می باشد. نشانه های تحریک مثانه عبارتند از احساس سوزش هنگام دفع ادرار و افزایش تکرر ادرار است.
توصیه شود که مقدار زیادی مایعات مصرف تا سیستم کلیه شما به درستی عمل کند برخی از داروها باعث قرمز یا نارنجی شدن ادرار برای چند روز می شود. که این دلیلی برای نگرانی نیست.
عوارض بر روی سیستم اسکلتی
اکثر مردم و به ویژه زنان با افزایش سن برخی از توده استخوان خود را از دست می دهند برخی از داروهای شیمی درمانی می تواند باعث کاهش سطح کلسیم و به از دست رفتن استخوان کمک می کند این می تواند سبب پوکی استخوان مربوط به سرطان ( به ویژه در زنان یائسه و یا کسانی که یائسگی ناگهانی به علت شیمی درمانی پیدا کردند) منجر شود
به گفته انسیتو ملی سلامت( NIH) زنانی که برای سرطان پستان درمان شده اند در معرض خطر پوکی استخوان و شکستگی استخوان هستند. این به دلیل ترکیبی از مواد دارویی و کاهش سطح استروژن است پوکی استخوان خطر شکستگی استخوان در زمان استراحت را افزایش می دهد ( ستون فقرات، لگن ، ران و مچ دست ) مهمترین نواحی از بدن هستند که در استراحت می شکنند .
عوارض روانی و عاطفی
زندگی با سرطان و شیمی درمانی می تواند عوارض عاطفی ( احساس ترس، استرس و یا نگرانی از ظاهر و سلامتی خود ) به همراه داشته باشد برخی از افراد نیز ممکن است از افسردگی رنج ببرند.
نظرات (8)